Ergernis bij Jos Keijbets over geringe telersmacht

De Limburgse akkerbouwer is later klaar met poten dan andere jaren. Er liggen nog wat knollen op het erf. 'Vanochtend heb ik de pootmachine schoongemaakt', verklaart Jos Keijbets. Aan de rand van het erf staat een woelpoot. Die gebruikt hij voor alle percelen als onderdeel van niet-kerende grondbewerking.

De teler heeft al jaren geleden de ploeg de deur uit gedaan. In het Zuid-Limburgse heuvelland is ploegen niet toegestaan, vanwege de kans op erosie. 'Dat is een enorm probleem geweest', zegt hij. 'Door niet-kerende grondbewerking is dat nu veel minder, maar met de afgelopen extreme jaren laait discussie opnieuw op.'

Opgebouwde ruggen

De hellingen beïnvloeden ook de manier van poten. Keijbets doet poten en aanaarden altijd in één werkgang. Bij het poten in de nog niet opgebouwde ruggen is het op de hellingen lastig om de knollen middenin de rug te houden. Als poten en gelijk aanaarden in één werkgang gebeurt, krijgen de knollen geen kans om weg te rollen.

Keijbets teelt op löss. 'Goede grond voor aardappelteelt', weet hij. Van de 110 hectare die hij beteelt, kan hij 40 hectare beregenen. Om afstromen te voorkomen, geeft hij uien en aardappelen niet meer dan 15 millimeter per keer.

De akkerbouwer stapt in de nieuwste bewaarloods en opent een volle cel. De aardappelknollen zijn vrij van kiemen. De 1,4Sight werkt goed. Hij heeft twee aardappelcellen die allebei vol liggen met Fontanes. Alleen uit de oudere loods heeft hij 100 ton geleverd. Meestal levert hij kort voor de zomer al zijn aardappels in één keer.

Risico spreiden

Keijbets zou het liefst zo vrij mogelijk zijn in de afzet, maar helemaal vrij is niet reëel, vindt hij. 'Ik wil het risico spreiden, zodat ik de vaste kosten kan betalen als de prijs onderuit gaat, zoals vorig jaar.' Daarom teelt hij een deel op contract voor Farm Frites, een ander deel zit in de pool bij dezelfde fritesverwerker en bij Weuthen. Bij beide afnemers is ook een deel vrij. In de meeste seizoenen handelt hij ook op de termijnmarkt om risico's af te dekken. Dat heeft nog een voordeel: 'Er is achteraf nooit discussie over kwaliteit. Bij fritesfabrikanten moet je dat altijd afwachten.'

De Limburger vindt het belangrijk om een goede relatie op te bouwen met afnemers. Zijn ervaringen met Farm Frites zijn goed, geeft hij aan. In een jaar waarin hij rot had in een partij, is dat netjes opgelost. 'In zulke jaren leer je wat een afnemer waard is.'

Het viel hem echter tegen dat dezelfde afnemer vorig jaar wilde praten over de prijs toen de markt onderuit ging. 'Ze komen niet naar je toe als de marktprijs hoger is dan de contractprijs.' Uiteindelijk kwam de afnemer alle verplichtingen na.

Met de rug tegen de muur

Keijbets opent een andere cel die voor een derde is gevuld met uien. De afgelopen jaren is het areaal uien in Zuid-Limburg sterk gegroeid. Nieuwe telers leveren vaak afland. Keijbets teelt ze al sinds 2013, sinds de bewaarloods er staat. 'Ik teel niet als ik ze niet zelf kan opslaan', verklaart hij. 'Bij afland, sta je als teler sneller met de rug tegen de muur.'

Hij verkoopt zijn uien alsof hij een eigen pool heeft. Mei en oktober 2020 verkocht hij een deel voor 20 cent op levering in januari 2021. In januari verkocht hij voor 25 cent op april en in april voor 15 cent op mei. Hij is er tevreden over. 'Als je zelf een pool hebt, moet je wel een beetje hebzuchtig zijn. Af en toe moet je ook kunnen zeggen 'ik verkoop', dat aanvaarden en tevreden zijn, ook als de prijs later stijgt.'

Keijbets is blij dat telers bij uien meer mogelijkheden hebben om te handelen dan bij aardappelen. De geringe macht van telers is hem een doorn in het oog. 'Je kunt de bewaarschuur niet dichthouden. Aardappelen moeten op een bepaald moment gewoon weg.'

Meerprijs voor brouwgerst

De akkerbouwer is wel goed te spreken over de afzet van zijn brouwgerst. Die levert hij net als ruim twintig andere telers uit de regio aan de Gulpener bierbrouwerij, via coöperatie Trilligran. Dankzij een meerprijs is het saldo enkele honderden euro's hoger dan van tarwe. De meerprijs is gekoppeld aan de tarweprijs, omdat brouwgerst een alternatief is voor tarwe. 'Anders kiezen telers gelijk voor tarwe als de prijs daarvan stijgt.'

Keijbets noemt dit 'een mooie samenwerking'. 'Wij zijn afhankelijk van Gulpener voor de meerprijs en Gulpener is afhankelijk van ons, omdat ze grondstoffen uit de regio Zuid-Limburg willen. Dan kun je tot iets komen, waarbij het voor beide partijen een win-winsituatie is.'

Telers moeten wel voldoen aan de eisen voor PlanetProof, maar die vallen mee en de bierbrouwer betaalt de certificeringskosten, legt Keijbets uit. 'Als de prijs vergoed wordt, doe je dat. Zo simpel werkt het. Als duurzaam telen wordt beloond, is het geen probleem om er een stapje extra voor te doen.'