Advies aan politiek: stevige aanpak stikstofcrisis nodig

Het advies bestaat uit de Langetermijnverkenning Stikstofproblematiek en de verkenning naar Normeren en Beprijzen van stikstofemissies en is opgesteld door ABDTOPConsult. Vanuit een ecologische onderbouwing wordt daarin verkend wat nodig zou zijn om de stikstofgevoelige natuur te kunnen herstellen.

De verkenningen bieden de partijen die een nieuwe kabinet gaan vormen handvatten om ook op de lange termijn invulling te geven aan de stikstofopgave. Kern van het advies is dat er bij veel stikstofbronnen nog maar weinig winst valt te behalen omdat daar al veel reductie winst is behaald. Dat laatste geldt ook voor de veehouderij, maar als grootste bron van ammoniak worden hier wel nieuwe reducties verwacht.

De onderzoekers keken onder meer naar het op bedrijfsniveau normeren van het ruw eiwitgehalte in melkveevoer. Dit achten zij op korte termijn niet verstandig vanwege regionale verschillen in eiwitrijkheid van het grasland. Bovendien is de handhaving complex en ontbreekt een goed meetsysteem voor emissies. Ook beprijzing van krachtvoer middels een stikstofheffing is niet goed mogelijk, want het bestaat deels uit reststromen waarvan de eiwitsamenstelling wisselt.

Norm voor weidegang

Een norm voor weidegang kan ook niet als oplossing dienen, meldt het rapport. Een verplichting kost tijd, geld, geniet weinig draagvlak en is lastig te handhaven. Bovendien is de norm voor sommige bedrijven niet te realiseren, bijvoorbeeld door een gebrek aan huiskavel.

Met een afrekenbare stoffenbalans kan volgens de onderzoekers nog onvoldoende gericht worden gestuurd op bedrijfsniveau. De mogelijkheden hiervoor moeten verder worden onderzocht.

Flinke winst in de beperking van de ammoniakuitstoot is volgens de analyse te behalen door emissiearme technieken over alle stallen uit te rollen. Daaronder vallen onder meer technieken voor mestscheiding aan de bron, zoals het cowtoilet.

Krimp noodzakelijk

Ondanks het positieve effect van dergelijke maatregelen achten de opstellers van het advies ook een krimp van 30 procent van de veehouderij noodzakelijk om de beoogde reductie van de stikstofemissie van 50 procent te halen. Deze krimp zal vooral gerealiseerd moeten worden aan de randen van Natura 2000-gebieden want dan is het positieve effect het grootst.

De adviezen bevatten ook een belangrijke taak voor de overheid. Een effectieve stikstofaanpak vraagt om heldere tussen- en einddoelen, zowel per gebied als landelijk. Het meten van emissies op bedrijfsniveau moet daar een onderdeel van uitmaken.

De overheid moet bovendien landelijk regie gaan voeren op de nationale en regionale prioriteiten in de stikstofaanpak. De versnipperde provinciale aanpak die nu gehanteerd wordt is niet effectief, concluderen de opstellers van het advies.

Is dit de weg?

De twee vandaag uitgebrachte ambtelijke adviezen over stikstof vragen om een fundamentele politieke afweging, stelt LTO Nederland in een reactie. ‘Is dit de weg die we in willen slaan?’

LTO vreest dat Nederland met de huidige benadering van de stikstofproblematiek steeds verder wegzakt in een planmatige en weinig realistische benadering. Dit heeft grote economische gevolgen voor veel bedrijven en het platteland. ‘Bij veel voorstellen uit de adviezen is praktische uitvoerbaarheid een groot probleem waar te makkelijk overeen wordt gestapt. Bovendien ontbreekt wederom een benadering die rechtdoet aan het verdienvermogen van boeren en tuinders.’

‘Het is hoog tijd voor een open maatschappelijk debat over de koers voor Nederland’, zegt Trienke Elshof, LTO-portefeuillehouder Platteland & Omgeving. ‘Onze boeren worden steeds weer geconfronteerd met verregaande ideeën zonder dat er een échte maatschappelijke afweging over de inrichting van ons platteland, onze economie, en de balans tussen Natura2000 en de rest van het leven is gemaakt.’

Impact op platteland

‘Natuurlijk, er is een juridische werkelijkheid waar we mee te werken hebben’, vervolgt Elshof, ‘maar er zou een hernieuwde politieke vraag aan vooraf moeten gaan. Het stikstofbeleid heeft niet alleen impact op de toekomst van de agrarische sector, maar ook op andere bedrijvigheid en het platteland.’

De kritiek van LTO richt zich op de summiere analyse van de gevolgen van de maatregelen op het verdienvermogen en regeldruk van de boer en tuinder. Dat zou het startpunt moeten zijn als je met een integrale blik naar de uitdagingen kijkt. Ook de uitvoerbaarheid van bijvoorbeeld nóg een heffing blijft onduidelijk, net als de kosten en neveneffecten daarvan.

‘We bagatelliseren de opgaven waar we gezamenlijk voor staan niet. Integendeel. Boeren staan voor grote uitdagingen en moeten verdere stappen nemen, maar de overheid speelt daar een belangrijke rol in. Niet in de laatste plaats omdat de boer de kosten die hij moet maken voor steeds nieuwe maatregelen niet in zijn opbrengstprijs terugziet’, zegt Elshof die ziet dat de markt de rekening voor de verduurzaming niet oppakt.

Hetzelfde liedje

‘Een overheid als aanjager van vergaande extra maatregelen zou dus vele miljarden extra belastinggeld moeten vrijmaken. Dit soort adviezen zijn weer meer van hetzelfde liedje: vanuit één perspectief redeneren zonder oog te hebben voor andere belangen’, zegt Elshof.

LTO Nederland zal de behoefte aan deze fundamentele afweging nadrukkelijk onder de aandacht brengen in de contacten met de deze week verkozen volksvertegenwoordigers.