WUR: 'Hagen verhogen opbrengst eenjarig gewas'

De eerste gedachte bij het combineren van rijen houtige gewassen met eenjarige teelten zou kunnen zijn dat dit opbrengst kost. Je levert teeltoppervlakte in en de bomen geven schaduw aan het andere gewas. Toch is er bestaand onderzoek dat aantoont dat er voordelen zijn van de bomenrijen voor het gewas. Die voordelen kunnen groter zijn dan de nadelen. Daar willen de onderzoekers binnen WUR Open Teelten Lelystad meer over leren.

WUR-onderzoeker Maureen Schoutsen stelt dat vlakbij de rijen het gewas wat nadeel kan ondervinden van de bomen. Er wordt geconcurreerd op licht, water en voeding. Maar juist verderop zijn er voordelen, tot tientallen meters vanaf het houtige gewas.

Sensoren

Om die effecten goed in kaart te brengen, gaan de onderzoekers meten aan het gewas. En ze gaan sensoren inzetten om te kijken wat agroforestry doet met de groeiomstandigheden. Bij de hoogte van de hagen denken de onderzoekers aan ongeveer 6 meter.

'Vooral de breking van de wind kan invloed hebben op het gewas dat wat verder van de rijen staat. Het heeft invloed op het vocht en de temperatuur. Misschien is er minder verlies aan grond door winderosie. Daarbij komt dat de bomen als een pomp werken: nutriënten die dieper zitten, halen ze weer omhoog', zegt Schoutsen. Daarmee is agroforestry een methode om te zorgen voor een betere kringloop op een perceel.

Schuilplaatsen

De bomenrijen bieden schuilplaatsen voor natuurlijke vijanden van plagen en een barrière voor de verspreiding van ziektes. 'Hier zie je hetzelfde principe als bij strokenteelt. Je hebt bovendien een permanente plek waar je de bodem niet bewerkt', stelt Schoutsen.

Bij de start kiest het onderzoeksteam voor een haag met biodiversiteit. Het onderzoeksterrein meet 15 hectare. De hagen staan noord-zuid om beschaduwing van het gewas ertussen te minimaliseren. Er zijn wat verder ontwikkelde en snelsluitende soorten geplant, zoals zwarte populier, zwarte els, fladderiep en schietwilg. Dankzij de snelle ontwikkeling van die rij is het mogelijk de komende paar jaar al waardevolle data te verzamelen.

Rij met hazelaars

Naast deze biodiverse haag komt een rij met hazelaars. Als de hazelaars zich tot een dichte haag hebben ontwikkeld, zullen de onderzoekers de eerste, biodiverse haag weghalen. 'De hazelnoten komen er eind 2021 in te staan', laat de WUR-onderzoeker weten.

Hazelnoten zijn als product te verkopen, terwijl het windbrekende effect en de biodiversiteit in het veld vergelijkbaar zijn met de biodiverse haag. Schoutsen: 'Met de biodiverse haag die we nu al hebben staan, kunnen we dit jaar al beginnen met metingen. Dat begint met een nulmeting en je mag verwachten dat we over een paar jaar een echte haag hebben.'

Na zes jaar zijn de hazelaars groot genoeg. 'De hele faciliteit die we aanleggen kan vijftien tot twintig jaar mee. De eerste wetenschappelijke publicatie komt al binnen zes jaar', aldus Schoutsen.

Druppelirrigatie

De Wageningse onderzoekers willen op korte termijn kunnen meten aan de combinatie van eenjarige gewassen en houtige hagen. Een teler zou direct beginnen met de blijvende soorten in de bomenrijen en waarschijnlijk met jonger en dus goedkoper plantgoed starten. In de proef gebruikt het team druppelirrigatie om de rijen een zekere start te geven.

Aan de batenkant draagt de opbrengst van de hazelnoten bij. En een deel van het verdienmodel kan bestaan uit beloning voor diensten, zoals biodiversiteit en koolstofvastlegging. Systemen voor die beloning zijn in ontwikkeling.

Machinaal noten oogsten

Het WUR-team onderzoekt de mogelijkheden van machinaal noten oogsten. 'We hebben rassen gekozen die waarschijnlijk een goede productie leveren, maar deze teelt is in Nederland nog niet zo ontwikkeld. We kijken dus bijvoorbeeld naar geschikte Franse rassen.'

De proef wordt als biologische teelt gedaan, al staat het systeem model voor alle teelten, inclusief gangbaar. Het bouwplan is divers. Schoutsen noemt tarwe, gerst, aardappelen, spinazie, doperwten, uien, peen en groenbemesters.