Septoria is genetisch zeer beweeglijk

Zymoseptoria tritici (Z.tritici), de veroorzaker van bladvlekkenziekte in tarwe, is volgens Kema superseksueel. Hij vertelt dat de schimmel zich continu ongeslachtelijk en geslachtelijk voortplant. 'Het betekent dat vrijwel geen isolaat van deze schimmel identiek is.'

De onderzoeker werkt al 25 jaar aan Z.tritici. Hij beschouwt de schimmel als graanziekte nummer 1 die in Europa jaarlijks 5 tot 10 procent opbrengstderving veroorzaakt. 'Ons doel is steeds om tarwetelers handvatten te geven om deze ziekte beter beheersbaar te maken.'

Genetische mechanisme

Veel van het onderzoek van Kema en zijn collega's richt zich op het in beeld brengen van het genetische en pathogene mechanisme van de schimmel. De onderzoekers hebben onder meer vastgesteld dat septoria vrijwel altijd in staat is om zich geslachtelijk te vermeerderen.

De hoogleraar legt uit dat septoriapopulaties altijd onder selectiedruk staan door bijvoorbeeld de teelt van minder gevoelige rassen of het gebruik van betere gewasbeschermingsmiddelen.

Puntmutaties

'Dit veroorzaakt vroeger of later een competitief voordeel voor varianten die beter met deze druk om kunnen gaan, bijvoorbeeld door puntmutaties te vormen om resistenties te doorbreken of de gevoeligheid voor fungiciden te reduceren. Een populatie is genetisch continu in beweging en steeds weer in staat om zich aan te passen aan de omstandigheden.'

Deze eigenschap maakt de beheersing van bladvlekken in tarwe volgens Kema een doorlopende uitdaging voor onderzoekers, veredelaars en middelenfabrikanten. 'We hebben vaker gezien dat aangekondigde wondermiddelen na verloop van tijd toch minder effectief blijken. Voor telers is het advies om altijd te kiezen voor de sterkste rassen en de best mogelijke bestrijding.'

Nieuw resistentiegen

Een voorbeeld van een handvat in de strijd tegen septoria is een nieuw resistentiegen dat afkomstig is uit een wilde voorouder van tarwe. Onlangs werd bekend dat dit gen met succes in tarwe is geïntroduceerd door een internationaal team van onderzoekers waarbij Kema is betrokken namens Wageningen University & Research.

'Het nieuwe resistentiegen, de Stb16q, is effectief tegen vrijwel alle geteste varianten van Z.tritici en biedt daarmee een breed werkingsspectrum', verklaart de hoogleraar. 'Dit kan zeker een opmaat zijn naar een nieuwe stap in het beschermen van tarwe tegen deze ziekteverwekker en kan bovendien de afhankelijkheid van chemische middelen verminderen.'

Inkruisen in commerciële rassen

Veredelaars kunnen het resistentiegen gebruiken voor het inkruisen in commerciële rassen. Een Frans veredelingsbedrijf is daar al in geslaagd en heeft het eerste tarweras met deze brede resistentie beschikbaar voor de praktijk.