Bregje Hamelynck zet zich in voor lokale voedselproductie

Bregje Hamelynck runt samen met haar man Michel Pauluis de CSA-tuinderij Ús Hôf in het Friese Sibrandabuorren. Op de 2 hectare grote tuin, gebaseerd op permacultuur, verbouwen ze meer dan vijftig verschillende groenten. Deze worden afgenomen door 170 abonnees en afgezet aan lokale restaurants.

'We streven naar 250 abonnees. Daarmee kun je een basisinkomen verdienen. Als er meer leden komen, is er een extra tuinder nodig om het werk rond te kunnen zetten. Wat betreft ruimte is dat hier nog wel mogelijk', zegt Hamelynck. De abonnees betalen jaarlijks 250 euro en kunnen daarvan 40 weken per jaar groente oogsten bij Ús Hôf.

Voedsel bestellen

Naast deze vorm van community-supported agriculture (CSA) – Hamelynck is voorzitter van het landelijk CSA-netwerk – hebben de leden van Ús Hôf de voedselcoöperatie Ús Iten opgericht. Via de voedselcoöperatie oftewel buurtmarkt kunnen de leden voedsel bestellen uit de eigen regio. Ze doen hun bestelling via de eigen webshop en kopen zo rechtstreeks bij de aangesloten leveranciers. Bij Ús Iten zijn dat naast de groenten van Ús Hôf brood, zuivel, kaas, vlees, eieren, honing, jam en sap van lokale leveranciers, aangevuld met producten van de biologische groothandels Odin en Udea.

Iedere zaterdagochtend kunnen de leden de bestellingen afhalen in Sibrandabuorren. Die worden klaargezet door leden van de buurtmarkt die dat weekend dienst hebben.

Digitale bestelplatform

In het project 'Dorpswinkel 2.0' van de Voedselwerkplaats van Netwerk Duurzame Dorpen wordt dit concept verder uitgerold. De kern van 'Dorpswinkel 2.0' is het digitale bestelplatform dat is ontwikkeld. 'De sleutel die je nodig hebt om het concept te laten werken. Het was nog een hele klus om dat ontwikkelen. Je hebt te maken met veel zaken die je goed moet organiseren. Maar we zijn nu zover dat de eerste buurtmarkten op stapel staan', zegt Hamelynck.

Een buurtmarkt biedt kansen voor dorpen en voor boeren. 'Als Voedselwerkplaats verzorgen we een cursus 'Moestuinieren op grotere schaal' waarvoor veel belangstelling is. Een dorpstuin is populair, maar heb je niet zomaar. Het hangt ook van de doelstelling af: sommige dorpen willen een dorpstuin die vooral is gericht op ontmoeting en educatie, andere dorpen willen echt groente voor het dorp produceren. In dat laatste geval adviseren we een professionele tuinder aan te trekken met verstand van zaken die verantwoordelijk is en zorgt voor de continuïteit.'

Inkomsten verbreden

Zo'n dorpstuin kan de basis zijn van een buurtmarkt waarbij boeren uit de buurt het aanbod aanvullen. Hoe breder het aanbod, des te beter. 'Veel boeren zoeken een manier om hun inkomsten te verbreden. Met een tuinderij van 1 of 2 hectare kun je 250 mensen van groente voorzien, maar je doet dat als akkerbouwer er niet even bij', zegt Hamelynck.

'Je kunt als akkerbouwer iemand zoeken die op jouw bedrijf een tuinderij wil beginnen en het aanbod aanvullen met je eigen producten. Als je dan ook nog producten van andere boeren toevoegt, kom je al in de richting van een buurtmarkt. Hoe meer buurtmarkten er komen, des te aantrekkelijker het voor de boeren wordt om lokaal af te zetten.'

Marktsegment

Om volledig om te schakelen naar productie voor de korte keten, is nog een stevig traject, realiseert de ondernemer zich. 'Maar er is echt veel meer mogelijk dan nu wordt gedacht. Om de positie van de boer in de keten te verbeteren, zouden we 20 tot 25 procent van de markt via de korte keten moeten invullen. Met de buurtmarkten willen we dit marktsegment ontwikkelen. Rechtstreeks van boer naar consument zonder dat de toegevoegde waarde wordt opgeslokt door een hele keten die ertussen zit', licht ze toe.

'We willen het lokale boodschappenmandje breder maken. Dat betekent ook dat het aanbod breder moet worden en dat er meer lokale verwerkers nodig zijn. Zoals slagers en bakkers die weer met regionale producten gaan werken. En melkveehouders die niet alleen melk produceren, maar ook vleesvee, varkens en kippen gaan houden', zegt Hamelynck.

Verbinding tussen boer en burger

'Lokale voedselvoorziening biedt zoveel kansen. Denk aan de verbinding tussen boer en burger en de sociale cohesie in de dorpen door samen met voedsel bezig te zijn, maar ook aan landschap en biodiversiteit. Want behalve op lokaal zetten we ook in op agro-ecologie: een toekomstbestendige voedselproductie die de bodem niet uitput en oog heeft voor biodiversiteit', licht de ondernemer toe.

'Als je als boer kunt laten zien dat je goed met je bodem en je omgeving omgaat, biedt dat enorme kansen voor de rechtstreekse afzet aan de consument. Via een korte keten die loopt tot waar de elektrische bus de producten kan brengen. Dat is ook in Amsterdam of naar Duitsland.'