Energieregio's buigen zich over groene energie

Nederland moet in 2030 49 procent minder broeikasgassen uitstoten in vergelijking met 1990. Die afspraak is gemaakt in het Klimaatakkoord van Parijs. Een van de maatregelen om dat te bereiken is het opwekken van 35 terawattuur (35 miljard kilowattuur) aan duurzame energie op land in 2030, voornamelijk via zon en wind.

Om die doelstelling te halen, is Nederland opgeknipt in dertig RES-regio's. RES staat voor Regionale Energiestrategie en iedere regio maakt eigen plannen. Bij het schrijven daarvan zit een groot aantal partijen aan tafel: gemeenten, waterschappen en provincies, samen met maatschappelijke organisaties en het regionale bedrijfsleven. De plannen houden rekening met de ruimte voor duurzame energieprojecten, bestuurlijk en maatschappelijk draagvlak en systeemefficiëntie (lees: kan het energienetwerk het aan).

Zeeuwse RES 1.0

De regio's zijn inmiddels zo'n twee jaar bezig en moeten uiterlijk medio 2021 hun eerste RES gereed hebben. RES Zeeland was de eerste regio die zijn huiswerk inleverde. Onlangs werd de Zeeuwse Regionale Energiestrategie RES 1.0 aangeboden aan het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) voor doorrekening.

Kern: over tien jaar wil Zeeland vier keer zoveel energie uit zon opwekken dan nu al het geval is. Die energie moet komen van panelen op daken van stallen en gebouwen en van panelen op lege plekken in de openbare ruimte en het stedelijk gebied, zoals taluds, wegbermen en braakliggende bedrijventerreinen.

Landbouwgrond blijft vooralsnog buiten schot, zo luidt de Zeeuwse ambitie. In 2030 wil de kustprovincie per saldo bijna 1 terawattuur aan zonne-energie opwekken. De hoeveelheid windenergie moet in 2030 toenemen tot 1,95 terawattuur, een groei van ruim 20 procent.

Zon en wind zijn nu al belangrijke energiebronnen in Zeeland, met respectievelijk 0,25 en 1,6 terawattuur aan opbrengst. Dat de groei vooral van zon moet komen, is verklaarbaar: de provincie telt nu al relatief veel grote windmolens. En nieuwe windprojecten stuiten ook in Zeeland op steeds meer maatschappelijk verzet.

'Aanvankelijk werd de Zeeuwse landbouw nauwelijks betrokken bij het proces', vertelt Luuk van Wezel, ZLTO-projectleider Klimaat en energie. 'Maar voor realisering van duurzame energie op land kom je al snel bij de agrarische sector uit.'

In eerste instantie was Zeeuwse landbouwgrond in beeld voor opwekking van zonne-energie, maar dat idee is nu van tafel. 'Mede op verzoek van de agrarische sector hanteert RES Zeeland de zonneladder', laat Van Wezel weten.

De zonneladder wil zeggen: eerst daken van stallen en bedrijfsgebouwen volleggen met panelen. Daarna komen lege plekken in de openbare ruimte in beeld. 'Met name op een aantal Zeeuwse bedrijventerreinen bleek meer ruimte voor zonnepanelen dan op voorhand gedacht.'

Zon op landbouwgrond is in Zeeland in ieder geval niet nodig tot 2030. Maar let wel: 2030 is slechts een tussenstap op weg naar een klimaatneutrale samenleving in 2050. Na 2030 zal er dus nog veel meer energie uit zon en wind moeten worden opgewekt. De kans dat dan alsnog landbouwgrond in beeld komt, is niet ondenkbeeldig.

Nieuwe projecten onwaarschijnlijk

Bovendien: vooruitlopend op de RES zijn hier en daar al zonnevelden op landbouwgrond gerealiseerd of vergunningen verstrekt. Maar de kans dat er nog nieuwe projecten van de grond komen, is met de vaststelling van RES 1.0 onwaarschijnlijk.

Dat Zeeuwse landbouwgrond voorlopig buiten schot blijft, wil niet zeggen dat andere RES-regio's dat voorbeeld zullen volgen. Van Wezel: 'Zeeland is heel geschikt voor windenergie. Maar naarmate je meer naar het oosten opschuift, vormt zonne-energie een steeds aantrekkelijker alternatief.' Bovendien: Zeeland kent geen luchthavens, die doorgaans een sta-in-de-weg zijn voor windmolens. In dat geval zijn zonnepanelen al snel het meest aantrekkelijke alternatief.

Geen landelijk beeld

Er is overigens nog geen landelijk beeld van wat elke regio precies in 2030 aan duurzame energie op land gaat leveren. Een eerste doorrekening leverde een cijfer op van 50 terawattuur in 2030 (15 terawattuur meer dan noodzakelijk), maar dat cijfer was betrekkelijk zacht. Voor een harder cijfer is het nodig dat de regio's niet langer alleen zoekgebieden benoemen voor realisering van zonne- en windenergie, maar concrete locaties.

Uitgangspunt blijft dat alle regio's samen de landelijke doelstelling moeten realiseren. Maar regio's bepalen hun eigen ambitie. Een aantal zal meer duurzame energie opwekken dan het reductiedoel (49 procent) voorschrijft, andere juist minder.

Het is bijvoorbeeld onwaarschijnlijk dat RES Rotterdam-Den Haag, een regio met een hoge energievraag vanwege de aanwezigheid van de Rotterdamse haven, voldoende duurzame energie gaat opwekken om zelf te kunnen voldoen aan het reductiedoel.

Het PBL analyseert opnieuw alle regionale plannen. Die analyse is begin 2021 gereed. Daaruit moet blijken of de regio's samen inderdaad goed zijn voor de beoogde minimale 35 terawattuur.