Keurend oog ziet miljarden bollen per jaar

De Bloembollenkeuringsdienst (BKD) in Lisse keurt al sinds 1923 bloembollen op kwaliteits- en quarantaine-aantastingen. Naast veldkeuringen verricht BKD laboratoriumonderzoek en im- en exportinspecties. Deze laatste gebeuren in opdracht van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA).

De eerste stap bij alle activiteiten is de bij wet verplichte registratie van percelen en partijen door bloembollentelers, legt BKD-directeur Bert Pinxterhuis uit. Daarop volgt het keuren van partijen bollen.

Veldkeuring

Voor alle bolgewassen is een veldkeuring nodig, waarbij keurmeesters van BKD de gewassen in de bollenvelden visueel keuren op mogelijke afwijkingen, zoals virussen, soortechtheid of dierlijke aantastingen. Voor sommige gewassen, zoals tulp en lelie, zijn nog aanvullende laboratoriumtoetsen vereist. Samen bepalen deze de kwaliteitsklasse, waarvoor BKD klasse I, klasse ST (standaard), eindgebruik Europa en afkeur hanteert.

Voor het gewas hyacinten is ook een toets vereist voor uitgangsmateriaal (werkbollen). BKD informeert de telers vervolgens over de vastgestelde klasse met de bijbehorende certificaten. De uiteindelijke bestemming van de bollen is afhankelijk van de behaalde klasse en de toetsresultaten.

Monsters tot bloei brengen

Voor de gewassen krokus, gladiool, Iris hollandica en tulpen is voor klasse I, voorafgaand aan de veldkeuring, ook een opplant- of monsterkeuring nodig. Daarbij brengt BKD monsters van telers tot bloei in een van hun kassen of in de monstertuin. Keurmeesters beoordelen ook deze monsters op soortechtheid, virussen, mutanten, fytosanitaire aantastingen en andere afwijkingen. Daarna krijgen de bollen een voorlopige klasse toegekend.

BKD heeft 40 keurmeesters vast in dienst, aangevuld met 20 tot 25 tijdelijke keurmeesters voor de piekperiodes. Zij moeten elk jaar aantoonbaar zorgen dat hun kennis actueel is en kwalitatief op peil blijft om hun kwalificatie te behouden.

'Omdat het gaat om heel specifieke kennis, komen nieuwe keurmeesters meestal uit de bloembollensector en zijn zij bekend met ziekten en plagen', zegt Pinxterhuis. Hij geeft aan dat bij de jaarlijkse keuring van tientallen miljarden bloembollen nauwelijks afkeur plaatsvindt, maar dat het wel regelmatig voorkomt dat partijen klasse ST krijgen toegekend, in plaats van de gewenste klasse I.

Bulk BloemBollen

Bulk BloemBollen, met teeltlocaties van jaarlijks 30 hectare in Noordwijkerhout en Vijfhuizen, kweekt tulpen, narcissen, hyacinten en andere voorjaarsbloeiers. Tussen half december en half januari geeft deze kwekerij in het systeem van BKD aan welke partijen zijn geplant en naar welke klasse wordt gestreefd. 'Nadat de gewassen zijn opgekomen, lopen keurmeesters van BKD ze meerdere keren na en melden ze hun bevindingen en bijzonderheden', zegt Diane Bulk van Bulk BloemBollen.

'De kosten vinden we geen probleem, want betrouwbaarheid richting onze afnemers kost nu eenmaal geld.' Bulk is tevreden met de korte lijnen met BKD en het directe contact met de keurmeesters. Mede dankzij het intensieve ziekzoeken van het eigen personeel lukt het volgens Bulk vrijwel altijd om de gewenste klasse te behalen.

In de visuele veldkeuringen is sinds 1923 weinig veranderd, behalve dat er veel ziekten en plagen zijn bijgekomen, stelt Pinxterhuis. De naderhand ingevoerde labtoetsen zijn bedoeld om virussen op te sporen die met het oog niet zichtbaar zijn. De eerste was de Elisa-methode. Die kan virussen zichtbaar maken met een kleurreactie. Later is daar de technisch ingewikkeldere en gevoeligere PCR-methode bijgekomen, die virussen opspoort via hun genetisch materiaal.

Lappendeken

Handelaren zijn verplicht om bloembollen die buiten Europa terechtkomen door BKD te laten beoordelen voor verscheping. Dat geldt ook voor bloembollen die zij van buiten de Europese Unie (EU) naar Nederland importeren. Volgens Pinxterhuis vormen de aanvullende eisen die verschillende landen stellen een lappendeken die het keuren complex maken.

'We streven naar meer uniformiteit, maar dat kan betekenen dat je de zware eisen van het ene land ook aan het andere moet opleggen. Dat willen we niet', zegt Pinxterhuis.

Vrije verhandeling

Binnen de EU is vrije verhandeling mogelijk van bollen die nagenoeg vrij van ziekten en plagen zijn. De gevolgen van de brexit zijn nog niet duidelijk. Als het Verenigd Koninkrijk strengere eisen gaat stellen, heeft dat invloed op de prijs en kwaliteit, omdat het voor de bollen beter is om zo weinig mogelijk behandelingen te ondergaan.

Een ander punt van zorg is de afnemende beschikbaarheid van gewasbeschermingsmiddelen. Pinxterhuis: 'Daardoor kunnen telers bijvoorbeeld bladluis minder goed tegengaan, wat kan leiden tot een hogere virusdruk.'