Boer steeds vaker energieproducent

Het aantal agrarische bedrijven dat door verbredingsactiviteiten een aanvullende inkomstenbron heeft, is in 2020 gestegen naar 22.000. Dat is een toename van 60 procent vergeleken met 2016. Daarmee halen ongeveer vier op de tien boeren inkomsten uit verbreding. Vooral het aantal bedrijven dat duurzame energie produceert voor derden liet in vier jaar tijd een groei zien.

In 2020 had 42 procent van de agrarische bedrijven een of meer verbredingsactiviteiten als aanvullende inkomstenbron. Dat is een toename ten opzichte van vier jaar geleden. Destijds had een kwart (14.000 bedrijven) aanvullende inkomsten. Meer dan een derde van de bedrijven had dit jaar meer dan één aanvullende inkomstenbron.

Stijging bij alle vormen van verbreding

Bij alle vormen van verbreding is een stijging te zien, maar die was het grootst bij het aantal bedrijven dat zich toelegt op de productie van duurzame energie voor derden. Dat is in 2020 gegroeid tot 3.500, een ruime verdrievoudiging ten opzichte van 2016.

Het aantal landbouwbedrijven dat op de boerderij producten verkoopt aan consumenten of direct levert aan horeca en detailhandel (de korte keten), groeide tegelijkertijd naar 7.200, bijna drie keer zoveel als vier jaar eerder. Agrarisch natuur- en landschapsbeheer blijft in aantal de grootste verbredingsactiviteit met 82.000 bedrijven, 55 procent meer dan in 2016.

De effecten van de coronacrisis hebben nauwelijks een rol gespeeld in deze uitkomsten. De informatie heeft betrekking op de periode van het tweede kwartaal 2019 tot en met het eerste kwartaal van 2020.

Niet alleen hebben steeds meer agrarische bedrijven inkomsten uit verbredingsactiviteiten, ook het aandeel van deze activiteiten in de omzet is toegenomen. 19 procent van de bedrijven met verbreding (4.100 bedrijven) haalde in 2020 meer dan de helft van de omzet uit verbredingsactiviteiten. Vier jaar eerder was dat nog 8 procent.

Provincies

In alle provincies is sprake van een toename van dit aandeel ten opzichte van 2016, maar er zijn onderling wel verschillen. In Friesland haalt 10 procent van de bedrijven (226) meer dan de helft van de omzet uit verbredingsactiviteiten en in Noord- en Zuid-Holland is dit 23 procent (408 en respectievelijk 454 bedrijven). Gelderland heeft met 723 bedrijven (22 procent van alle agrarische bedrijven met verbreding) in aantal de meeste bedrijven die meer dan de helft van de omzet halen uit verbredingsactiviteiten.

Verbredingsactiviteiten in de landbouw komen in alle economische grootteklassen voor. In alle klassen ligt het aandeel boven 32 procent. De piek ligt bij de bedrijven met agrarische economische waarde tussen de 250.000 en 500.000 euro. Het percentage bedrijven met een aandeel verbrede landbouw in de omzet van meer dan 50 procent is het grootst bij de bedrijven met de kleinste economische omvang, tussen 3.000 en 25.000 euro.

Bedrijven met een agrarische economische omvang van meer dan 3 miljoen euro en waar verbreding zorgt voor meer dan de helft van de omzet, zijn vooral te vinden in de glastuinbouw. Dat wordt voornamelijk gerealiseerd met huisverkoop, overwegend via één tussenschakel aan de consument. Het merendeel van deze bedrijven is actief in de sierteeltsector.

Arjan Monteny, van LTO Multifunctionele Landbouw, noemt de ontwikkeling positief en in lijn met de verwachting. 'De multifunctionele landbouw met haar producten en diensten heeft veel moois te bieden aan de boer en de maatschappij. Het is positief dat steeds meer agrarische sectoren op deze manier een mooie aanvulling op hun inkomen kunnen behalen. Dat geeft aan dat de maatschappij behoefte heeft aan deze producten en diensten. Er is een groeiende markt voor.'

Ondernemerschap

De toename is volgens Monteny een gevolg van diverse ontwikkelingen, waaronder agrarisch ondernemerschap, emancipatie op het platteland en een karig inkomen uit de agrarische producten. 'Het klassieke beeld dat alleen kleine bedrijven zich met verbrede activiteiten bezighouden, is achterhaald', zegt Monteny. 'Bedrijven uit elke klasse zijn hiermee bezig. Ondernemers gaan andere wegen zoeken om hun bedrijf te ontwikkelen.'

Verbreding is ook beslist geen 'sprong uit armoede', zegt Monteny. 'Je hebt geld nodig om te investeren. Als je je bedrijf ombouwt tot zorgboerderij of je wilt een windmolen plaatsen, dan gaan de kosten voor de baat uit.'

Monteny verwacht dat de inkomsten van boerderijwinkels dit jaar nog verder zijn gestegen. Deze omzet heeft door corona een impuls gekregen en de cijfers van het CBS zijn van voor de coronapandemie. 'Ik hoor over omzetstijgingen van 30 procent ten opzichte van 2019.'