Bron- en contactonderzoek PRRS bij varkens

'Zie het als stamboomonderzoek. We ontrafelen het virus telkens iets verder', zegt Manon Houben, sectorhoofd Varkens bij GD. Ze vergelijkt het met het tv-programma DNA Onbekend. Daarbij wordt het DNA van iemand ontrafeld zodat met zekerheid kan worden aangegeven of mensen wel of niet familie van elkaar. 'Dat is eigenlijk wat wij ook doen. Verfijnd familieonderzoek.'

PRRS (Porcine reproductive and respiratory syndrome) is in Nederland endemisch, het waart, in verschillende stammen, continu rond. PRRS ondermijnt de immuniteit en grijpt in op de afweercellen, waardoor andere infecties zoals streptokokken of mycoplasma een kans krijgen. Dat vertaalt zich weer naar slechtere technische resultaten, extra arbeid en medicijngebruik.

PRRS geen antibioslurper

'PRRS is zelf geen antibioticaslurper, maar bijvoorbeeld streptokokken of APP die toeslaan omdat de weerstand is verminderd, zijn dat wel', zegt Houben. Daarom noemt zij bestrijden van PRRS en het doorbreken van de circulatie ervan zo belangrijk.

Aan de kosten die met PRRS gemoeid gaan, is veel gerekend. Vaak wordt erop veel fronten in de bedrijfsvoering net iets minder gescoord. Een kwestie van centen per onderdeel maar Houben komt in haar berekeningen voor de jaarkosten voor de Nederlandse varkenssector uit op tussen de 50 en 150 miljoen euro.

Door de grote impact is er ook veel aandacht voor bestrijding. Farmaceut Boehringer Ingelheim stelde er een aantal jaren geleden zelfs een prijs voor in, die GD in oktober voor de tweede keer won. Beide keren voor onderzoek dat een belangrijke rol speelt bij het in kaart brengen van de genetische code van het PRRS-virus, geeft Houben aan.

Zeven elementen

Het genoom van PRRS bestaat uit zeven elementen en met de technische mogelijkheden die er waren richtte het onderzoek zich in eerste instantie op het vijfde deel (ORF5). Op basis van de volgorde van de aminozuren op dat deel (sequentie) kan worden aangegeven of het virus dat nu rondwaart op een bedrijf familie is van het virus dat er al eerder de kop op stak.

'Het PRRS-virus is echter erg veranderlijk en twee virussen kunnen ook versmelten (recombinatie). Dat krijg je met sequentieonderzoek niet goed in beeld', zegt Houben. Om ook de rest van het genoom in beeld te krijgen, ontwikkelde GD in eerste instantie een test voor deel 2 tot en met 7.

Reproductiegetal laten dalen

De prijs die GD in oktober kreeg, is juist voor het onderzoek naar het eerste en grootste deel van het genoom. 'Met alle moderne computer- en laboratoriumtechnieken van nu begrijpen we steeds meer van het PRRS-virus. Welke stammen geven problemen en welke niet en over de verspreiding. Net als bij corona is er ook een PRRS-reproductiegetal en weten we hoe je dat kunt laten dalen.'

Door de stappen die er in het onderzoek bij GD zijn gezet, is het mogelijk om te bepalen of een PRRS-virus dat rondgaat op een bedrijf een bekend veldvirus is, of dat hetzelfde virus al langer rondgaat, of dat het een recombinant is. Daardoor, geeft Houben aan, vindt er een verschuiving plaats van onderzoek bij uitbraken naar monitoring.

Ingeburgerd

PRRS-onderzoek raakt ingeburgerd. Op steeds meer bedrijven worden maandelijks bloedmonsters genomen en wordt eens in de vier maanden sequentieonderzoek uitgevoerd of een fylogenetische stamboom gemaakt die de verwantschap tussen virussen in kaart brengt.

Met die informatie bouwen bedrijven aan een naslagwerk, waarop teruggevallen wordt bij elk volgend onderzoek. 'Wordt er bijvoorbeeld een virus gevonden dat al bekend was op het bedrijf, dan is het belangrijk om iets te doen aan interne biosecurity. Is het een 'nieuw' virus, dan verdient de externe biosecurity juist aandacht.'

Om bedrijven te ondersteunen publiceert GD sinds kort maandelijks een kaartje dat per regio weergeeft hoe groot de kans is op een PRRS-uitbraak. Hoe intenser de kleur, hoe groter het risico.

Lockdown voor varkens

Houben noemt net als bij corona bron- en contactonderzoek de sleutel om op bedrijfsniveau het reproductiegetal te verlagen. 'Het gaat erom dat duidelijk wordt waar het virus binnen het bedrijf in staat is om zich te verspreiden. Gebeurt dat al in de kraamstal, spelen gelten een rol of starten de problemen pas na het spenen? Pas als je weet waar de lekken zitten, kun je een interventieplan maken.'

Het reproductiegetal kan, geeft Houben aan, worden verlaagd door de contacten tussen dieren die het PRRS-virus uitscheiden en gevoelige dieren te verminderen. 'Dus door een goede quarantaine toe te passen, all-in all-out en batchgewijs werken. Een soort lockdown voor varkens, dus.’