Vertrouwensloket Welzijn Landbouwhuisdieren bestaat 20 jaar

Sinds 2000 kent de veehouderijsector, op initiatief van GD en LTO, een plek waar verminderde dierzorg van landbouwhuisdieren kan worden gemeld. Dit Vertrouwensloket Welzijn Landbouwhuisdieren behandelt zaken vertrouwelijk met de veehouder in kwestie en kan met twee verschillende teams ter plaatse gaan.

We zien bedrijven die er pico bello uitzien plotseling in grote problemen komen

Thomas Dijkstra, coördinator Vertrouwensloket Welzijn Landbouwhuisdieren

Allereerst het preventieteam met daarin een dierenarts en een bedrijfseconomisch adviseur voor kortdurende interventies. Vervolgens het begeleidingsteam met daarin ook een psychosociale hulpverlener of maatschappelijk werker als langere tijd ondersteuning is gewenst.

Jarenlang telde het Vertrouwensloket één melding per week, maar sinds 2016 is er een stevige groei tot in totaal 130 meldingen afgelopen jaar; dat is twee tot drie per week. Het is voor coördinator en GD-medewerker Thomas Dijkstra direct aanleiding om zijn gepensioneerde collega Hilmar van Weering terug te vragen in het preventieteam. Via een online interview blikken ze samen terug op het twintigjarig bestaan van het Vertrouwensloket.

Kunt u een praktijkvoorbeeld geven van wat u op een boerenerf aantreft?

Van Weering: 'Ik herinner me een bedrijf waar nabestaanden na het overlijden van familieleden jarenlang de veehouderij runnen, terwijl ze niet beschikken over voldoende kundigheid en daardoor steeds verder in een sociaal isolement raken met alle psychische problemen van dien. Je denkt dan: hadden we dit in een veel eerder stadium geweten, dan was de weg terug ook veel minder moeilijk.'

Is een veehouderij in de problemen makkelijk te herkennen, bijvoorbeeld aan verwaarlozing van het erf?

Dijkstra: 'Zeker niet altijd. We zien volop bedrijven die er pico bello uitzien en door strengere regelgeving of een calamiteit plotseling in grote problemen komen. Dat hebben we gezien bij de fipronilbesmettingen in de pluimveehouderij of bij sterke marktschommelingen in de varkenshouderij.

'Het gaat dan om grote bedrijven die jarenlang goed draaien en toch in de acute financiële problemen komen. Het is dan nog maar de vraag of de ondernemer voor de komende weken wel voldoende financiële middelen heeft voor zijn aankoop van voer.'

Zijn calamiteiten en nieuwe regelgeving ook verklaringen voor de sterke toename aan meldingen?

Dijkstra: 'Deels. Vooral in de aanloop van de strengere fosfaatregels zagen we dat melkveehouders hun stallen overvol gingen zetten met alle welzijnsproblemen van dien. We zien de afgelopen jaren dat een nieuwe maatregel de laatste druppel kan zijn, waardoor de emmer bij de ondernemer overloopt. We hebben zeker rond 2015 en 2016 relatief veel meldingen met dreiging van zelfdodingen gezien onder veehouders. Daarop is het vangnet Agrozorgwijzer in het leven geroepen om problemen tijdig te signaleren en door te verwijzen.

'De sterke toename van het aantal meldingen is ook te verklaren, omdat we als Vertrouwensloket aan de weg timmeren en mensen ons steeds beter weten te vinden.

'Daarnaast krijgen we loze meldingen, bijvoorbeeld van een burger die een kreupele koe in de wei ziet en denkt dat de hele stal vol staat met zieke dieren. In zo'n geval doet de veehouder precies het juiste; de zieke koe buiten wat meer de ruimte geven. We kunnen ook in samenspraak met de veehouder contact zoeken met de eigen dierenarts, voordat we er een team op afsturen.'

Voelt een melding doen, zeker als vaste erfbetreder, niet als klikken?

Dijkstra: 'We willen dat dit gevoel er bij melders juist af gaat. Wij zeggen: melden is helpen. Het kan anoniem, ook door erfbetreders. We hebben nu 28 partijen uit de sector waarmee we afspraken hebben gemaakt om in een vroeg stadium afwijkende situaties te signaleren. Het gaat om basale zaken: hebben dieren voldoende voeding en van de juiste kwaliteit, hebben ze drinkwater, een droge plek en wordt de dierenarts ingeschakeld bij gezondheidsproblemen?

'Soms zien we dat erfbetreders als het ware met de problemen van de veehouder meegroeien, terwijl een buitenstaander meteen aan de bel trekt.'

Wat is er in de praktijk nodig om een einde te maken aan dierverwaarlozing?

Van Weering: 'We vragen erfbetreders eigenlijk om buiten hun blikveld te kijken. Veehouders moeten daarnaast open en kritisch naar zichzelf kijken en zeggen: 'Dit gaat niet goed zo.' Het is vaak de moeilijkste stap in het proces, maar als je hier bent, is de oplossing soms al binnen handbereik. Dat kan bijvoorbeeld door een hulpvraag vast te stellen of het sociale netwerk van een veehouder nieuw leven in te blazen. Behalve het dier proberen we ook de mens centraal te stellen.'

Dijkstra: 'We zien geen enkele veehouder die zijn dieren moedwillig niet goed verzorgt.'

Worden jullie als preventieteam vaak weggestuurd?

Van Weering: 'In twintig jaar tijd kan ik het aantal gevallen op de vingers van één hand tellen. Natuurlijk is er boosheid bij veehouders, maar ook snel het besef: zo kan het niet langer. Voor veehouders is de drempel vaak te hoog om zelf hulp in te roepen. Problemen met dierenwelzijn of diergezondheid zijn van alle tijden. Dat zal ook wel zo blijven, want de ontwikkelingen in de sector gaan snel en zijn niet voor iedereen even makkelijk bij te benen.'