Oplaaiende coronapandemie in alle sectoren voelbaar

Bij de Werkgeverslijn komen veel meldingen binnen van ondernemers die oplopen tegen de quarantaineregels voor werknemers uit risicogebieden, zegt adviseur Diana Eleveld van de Werkgeverslijn.'Sinds Polen dinsdag door de overheid op 'oranje' is gezet, moeten arbeidsmigranten uit dat land ten dagen in quarantaine. Doorbetaling wordt in dat geval niet gedekt door de Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid.'

'De nieuwe richtlijnen, verplichtingen, verboden en dringende adviezen hebben direct consequenties voor de beschikbaarheid van medewerkers op de teeltbedrijven', zegt woordvoerder Roger Abbenhuijs van Glastuinbouw Nederland.

Een ander heikel punt is de beschikbaarheid van snelle coronatesten voor medewerkers die met gezondheidsklachten thuis zitten. Hoe eerder getest, hoe sneller ze weer aan het werk kunnen. Beide onderwerpen liggen op tafel bij de Taskforce Arbeid. Daarbij maken Glastuinbouw Nederland, LTO Nederland en de NFO zich hard voor looncompensatie voor werknemers die in quarantaine moeten.

Bij de lockdown in maart had Mark de Jong, marketing- en communicatiespecialist bij ZLTO, geen moeite om de handen op elkaar te krijgen voor acties om boeren en tuinders van hun overtollige voorraden af te helpen. Nu bij de tweede lockdown is dat enthousiasme er vrijwel niet, constateert hij. 'Ik had meer urgentie verwacht. Er is nu ook geen opkoopregeling, terwijl de problemen onder vooral de fritesaardappeltelers groot zijn', zegt De Jong.

80 procent capaciteit

De aardappelsector kampte nog met de gevolgen van de eerste lockdown toen de horeca deze week opnieuw de deuren moest sluiten. Woordvoerder Hylke Brunt van de Vereniging voor de Aardappelverwerkende Industrie zegt dat de productie alweer op 80 procent van de capaciteit zat. 'In de zomermaanden hebben we de voorraden wat zien slinken, maar nu zitten de vrieshuizen weer vol. Dit is een klap in ons gezicht.'

Of de aardappelteelt moet krimpen, vindt Brunt lastig in te schatten. 'Stel dat we volgend jaar door droogte een slechte opbrengst krijgen, dan zouden er tekorten kunnen komen.'

Hendrik Jan ten Cate, voorzitter van de LTO-werkgroep Consumptieaardappelen en uien, adviseert telers over hun teeltplan na te denken. 'De aardappelsector heeft nog steeds last van de eerste lockdown. De prijs is in elkaar gezakt. Met de nieuwe maatregelen zullen er nog minder aardappelen nodig zijn in de verwerking. Het ziet er niet best uit. Areaalkrimp is onvermijdelijk. Anders blijf je in een situatie waarin niets kan worden verdiend.'

Geen alternatief

Verkopen via de supermarkt is geen alternatief, zegt Ten Cate. 'Supermarkten draaien goed en verkopen aardappelen voor een goede prijs. Maar dit is een afgeschermde markt met een beperkt aantal aanbieders die produceren volgens Planet Proof of andere specifieke voorwaarden van de supermarkten. Er wordt via de supermarkten wel meer verkocht, maar ook voor dit segment wordt meer geproduceerd dan dat er ruimte voor de markt is. Het overschot gaat de export in.'

Ten Cate verwacht dat corona een negatief effect zal hebben op de contractprijzen. 'In januari of februari worden de nieuwe contractprijzen bekendgemaakt. In deze marktsituatie weet je welke kant dat op gaat. We raden ondernemers dan ook aan om voor ze een contract tekenen, goed te kijken of ze niet zwaar onder de kostprijs zitten. Voor de telers is het moeilijk. Maar dat is het ook voor de verwerkers. Er wordt veel friet opgeslagen, daar zijn ook kosten voor gemaakt. Het is voor de hele keten moeilijk. We zien in heel Europa het aantal besmettingen oplopen en we weten niet hoe lang het gaat duren. Als fabrieken omvallen is het leed – ook bij telers – niet te overzien. Het wordt voor de hele keten een bijzonder spannende tijd.'

Brunt van de Vavi onderschrijft de moeilijke positie van de aardappelverwerkende industrie. 'In de komende 24 maanden zal het lastig blijven. De voorraden moeten wel hun weg naar de markt kunnen vinden. De industrie heeft de contractvolumes gewoon afgenomen en daarmee veel klappen opgevangen. Dat is niet onbeperkt vol te houden.'

Ook de marktprijzen voor slachtvee en zuivel blijven door de coronapandemie onder druk staan. Die laatste markt heeft veel last van de horecasluiting en het wegvallen van de vraag bij cateraars.

Meeste marge

Het herstel op de zuivelmarkt laat door de recente coronamaatregelen in Nederland maar vooral ook wereldwijd nog op zich wachten. Hoewel de afzet in de retail goed loopt, is de levering aan de foodservice (horeca en catering) nog lang niet op het oude niveau, zegt sectorspecialist Marijn Dekkers van Rabobank. 'En juist dat laatste is slecht voor de verwaarding van melk. Immers, op de producten voor foodservice maken zuivelaars de meeste marge.'

Daarnaast speelt mee dat door het aanhouden van de coronacrisis de economische vooruitzichten minder florissant zijn. De lagere olieprijs en de ongunstige dollar-eurokoers helpen ook niet mee. Er wordt wereldwijd bovendien meer gemolken. 'De huidige melkprijzen zijn namelijk ook weer niet slecht genoeg om voor een rem op de productie te zorgen.'

Door se sluiting van de restaurants raakt ook de rundvleesmarkt weer verstoord. Vleesbedrijven die zijn gespecialiseerd in het beleveren van de horeca zitten met de handen in het haar. Voor de tweede keer dit jaar zien ze zich geconfronteerd met een plotselinge sluiting van de horeca.

Wegwerken kost geld

'Van de ene op de andere dag valt 70 procent van onze omzet weg', zegt Peter Wals van de vestiging Apeldoorn van Horecaslager Hanos/Van der Zee. 'Alleen al het wegwerken van de nog aanwezige voorraden gaat ons veel geld kosten.'

Al voor de nieuwe lockdown waren inkopers terughoudend bij de inkoop van vee, merkte veehandelaar Derk-Jan Kuenen, die de prijzen van slachtvee daardoor onder druk ziet staan. 'Tegelijkertijd stoten melkveehouders meer slachtvee af. Velen moeten van extra dieren af om binnen de beschikbare fosfaatruimte te blijven. Omdat de liquide middelen niet ruimschoots voorhanden zijn, stoten de meesten koeien af in plaats van dat ze fosfaatrechten aankopen.'

De grote marktdruk op luxe delen van het rund leidt nog niet tot extra aanvoer van rundvlees bij de koel- en vrieshuizen. 'Van die bedrijven krijgen we nog geen signalen dat er sprake is van oplopende voorraden', zegt woordvoerder Patrick de Leede van de Centrale Organisatie voor de Vleessector (COV).

Enorme stijging

Net zoals in het voorjaar verwachten de boerderijwinkels juist weer te profiteren van de sluiting van de horeca. Bart Kraaijvanger van de Taskforce Korte Keten: 'Tijdens de eerste coronagolf zagen we een enorme stijging van omzet bij boerderijwinkels. Maar voor veel boeren met meerdere afzetkanalen woog dit toch niet op tegen de inkomsten die ze misten doordat ze niet aan de horeca konden leveren.'

Kraaijvanger verwacht ook dat de aanbieders van maaltijdboxen weer gaan plussen. 'Dat zagen we in het voorjaar ook. Organisaties als Boerschappen, Streekboer en Rechtstreex die samenwerken met boeren zetten veel meer af, soms ging het om een verviervoudiging van de omzet.'

Een van de oorzaken hiervan is volgens Kraaijvanger dat mensen zich tijdens de coronacrisis meer bewust worden van voedsel. 'Met de feestdagen in het vooruitzicht willen mensen toch lekker en goed eten. Ze kunnen niet naar het restaurant. Ze zullen eerder geneigd zijn om de stap naar de boer te zetten en een boerderijwinkel te bezoeken of een maaltijdbox te bestellen.'

Meer klanten

Ook voorzitter Wessel van Olst van de Landwinkel-coöperatie gaat ervan uit dat boerderijwinkels meer klanten gaan trekken als cafés en restaurants hun deuren moeten sluiten. 'Mensen zijn op zoek naar verse producten, ze willen er even uit. Een tocht naar de boerderijwinkel is net even anders dan een ritje naar de supermarkt. Het is gemoedelijker.'

De vorige coronagolf zorgde voor een omzetstijging van 30 procent bij de 94 Landwinkels. Van Olst verwacht dat de toename nu kleiner zal zijn. 'Mensen sloegen destijds aan het hamsteren vanwege de lockdown. Er heerste gekte. Nu is er meer bezinning.'