Op zoek naar aardappelteelt zonder kunstmest

Het mooiste model voor de Brabantse landbouw zou bestaan uit een beter verdienmodel voor de boer, minder kooldioxide uitstoten uit kunstmest en terugdringen van uitspoeling. Het programma 'Brabant Bemest Beter' is opgezet om in de praktijk te bekijken in hoeverre dat allemaal lukt, zegt directeur Jan Roefs van het Nederlands Centrum Mestverwaarding (NCM).

Roefs schets een provincie met een enorme diversiteit aan landbouw. 'We hebben akkerbouw, vollegrondstuinbouw, boomteelt, melkkoeien, geiten, varkens, kippen. Alle sectoren zijn belangrijk en tegelijk hebben we in delen van de provincie de meest kwetsbare gronden: voor bodemziekten, voor droogte, maar ook voor uitspoeling van nitraat. Daarbovenop is er wetgeving die het moeilijk maakt om alles zo goed mogelijk te doen.'

Verschillende doelen

Het programma 'Brabant Bemest Beter' heeft als doelen de waterkwaliteit te verbeteren, het klimaat minder te belasten, uitspoeling terug te dringen en een beter inkomen voor boeren te realiseren. 'Het project staat voor de grote lijn. In deelprojecten werken we de ideeën uit', zegt de NCM-directeur.

De provincie, HAS Hogeschool, ZLTO en NCM werken samen aan die lijn. Andere deelnemers haken aan in deelprojecten.

Groot knelpunt

Roefs noemt de stikstofgebruiksnormen een 'megaknelpunt'. 'Die gebruiksnorm is zo laag dat je er geen concurrerend gewas op kunt telen. Als je al te weinig hebt voor de teelt, laat staan dat je genoeg ruimte hebt voor bodemverbetering. Daarbij komt dat gewassen die super kunnen groeien op lichte gronden, juist weer zo gevoelig zijn voor nitraatuitspoeling', zegt hij.

'Neem erwtjes. Die worden niet bemest. Toch zitten de nitraatwaarden dan in het grondwater in droge zandgronden vaak boven 200 milligram per liter, terwijl de norm 50 milligram maximaal is.'

Vitalere bodem

ZLTO-projectleider Fauve Henst volgt binnen 'Brabant Bemest Beter' met ondernemers de effectiviteit van kunstmestvervangers en innovatieve toepassingstechnieken. Zij stipt aan dat circulariteit en vervangen van kunstmest kunnen leiden tot een vitalere bodem.

'Met organische voeding verwachten we dat. Op 100 procent kunstmest telen is meestal geen praktijk. Misschien kunnen we met verwerkte mest naar nog meer kringloop. Het past bij het benutten van reststromen.'

AgroProeftuin De Peel

Ook Henst denkt dat het uitwerken van de kringloopgedachte tot in het uiterste de beperkingen van de regels gaat raken. 'We proberen het eerst uit binnen de regels. Anders kunnen we voor onderzoek uitwijken naar AgroProeftuin De Peel.'

De projectleider zegt dat er groepen per regio actief zijn of worden, die als werkgebied West-Brabant, Zuidoost-Brabant, Noordoost-Brabant en Midden-Brabant hebben. Corona verschoof de start van deelprojecten soms naar de herfst.

'Resultaten worden besproken in ondernemersgroepen in verschillende regio's.' Plaats voor telers is er nog. 'Als mensen ideeën hebben of aan de slag willen met een praktijkproef, kunnen ze contact opnemen.'

Zeeklei

Van den Borne Aardappelen in Reusel en Bartelen Agro in Oud Gastel proberen in een deelproject aardappelen zonder kunstmest te telen. Anton Bartelen teelt pootaardappelen op zeeklei in een bouwplan met vijftien verschillende gewassen. 'We werken al veel met veehouders samen. Ik denk dat het belangrijk is nog beter gebruik te maken van elkaars diensten', zegt hij.

Bartelen is zich zeer bewust van de rol van de teler in bodembeheer, bemesting en milieu. 'Wij zijn tevreden over ons eigen plan. Plant Health Cure meent dat het misschien nog beter kan. Zij leveren bodemverbeteraars en denken mee over het bouwplan, de manier van bemesten en de teelt van groenbemesters. Op basis van een bodemscan hebben we een mooi egaal kleiperceel gekozen voor de vergelijking van de systemen.'

Hele puzzel

Hoewel Bartelen het halen van de doelstellingen een 'hele puzzel' noemt, hoopt hij dat het project zowel de boer als de natuurliefhebber gelukkig gaat maken. 'We hebben hier de duurste grond, maar ook goede boeren en goed advies. Laten we dus tonen dat we met verbeteringen bezig zijn', zegt hij.

'Ik verwacht dat dit beter is voor de bodem, het product en de omgeving. Voorwaarde is dat het binnen de portemonnee past en meerwaarde brengt. We moeten openstaan voor alternatieven en eerlijk zijn als het niet lukt.'

Zandgrond

Op de zandgrond rond Reusel verwacht Jacob van den Borne 'zo emissiearm mogelijk' te kunnen telen met alleen dierlijke mest.

Mest uit stalsystemen die de mest aan de bron scheiden, die gescheiden meststromen apart toedienen, dunne fractie onder het bladerdek mogen geven, werken met precisietechnieken en optimaal gebruik van groenbemesters, die ook dierlijke mest mogen ontvangen, daarin zit volgens Van den Borne toekomst. 'Ik verwacht dat het kan.'