Gooien de Italianen straks de grens dicht?

Dit is wat Romano Prodi, oud-voorzitter van de Europese Commissie (1999-2004), zei in de Vlaamse krant De Standaard van 8 augustus: 'Ik begrijp de Nederlanders niet. Die profiteren zeer sterk van Europa. Hun handelsbalans, fiscaal beleid en het feit dat ze veel hoofdzetels in hun land hebben.'

Onder Prodi's leiding werd de euro ingevoerd en breidde de EU uit met tien nieuwe lidstaten. Hij zegt: 'Nederland heeft zich altijd zo opgesteld. Veertig jaar geleden kregen Italiaanse diplomaten in Brussel een ongeschreven regel mee. Als er een controversieel punt was en er geen instructies waren gekomen uit Rome, dan gold: 'Altijd gewoon tegen Nederland stemmen' (schatergelach).'

Grappig natuurlijk, maar ik houd dit toch in het achterhoofd als we een hete herfst tegemoet gaan. Nederland heeft zich absoluut niet populair gemaakt in de onderhandelingen over het EU-budget en het coronaherstelfonds. Maar in Den Haag klinkt tevredenheid: de betalingen aan Brussel zijn beperkt en de landbouw moet maar gaan voor circulariteit. Kennelijk is toegang tot internationale markten niet zo belangrijk. En toch: het model van open grenzen en internationale handel heeft tientallen jaren prima gewerkt voor de Nederlandse land- en tuinbouw.

Wereldhandelsorganisatie WTO garandeerde internationale spelregels. Maar die organisatie is verlamd geraakt en op zoek naar een nieuwe directeur-generaal. Wie het ook wordt, ik benijd hem of haar niet. De wereld raakt opgesplitst in een Chinees en een Amerikaans deel met muren van wantrouwen en voedselnationalisme. Europa raakt erdoor verscheurd. Een sterke maatschappelijke stroming surft mee op deze golf, want globalisering deed jarenlang te weinig om de verliezers te beschermen.

Boeren en tuinders worden kwetsbaarder door deze internationale instabiliteit. Voor 2015 ging een derde van onze groente- en fruitexport naar Rusland. Nu niet meer. Het Verenigd Koninkrijk is onze derde exportmarkt. De brexit gaat dat frustreren. Ik kreeg na de start van de coronacrisis klachten van leden over afnemers die per e-mail hun bestellingen annuleerden. Overmacht. Lange tijd zorgde internationale samenwerking voor stabiliteit, mede met dank aan de EU en de WTO. Dat lijkt verleden tijd. De risico's worden vaak afgewenteld op boeren en tuinders.