Rutte: Nederlandse belangen geborgd in EU-deal

Rutte noemt het goed nieuws dat Nederland onder meer de korting op de afdracht aan de EU behoudt en onder de streep gunstig uitkomt. Maar bij de bescherming van de rechtstaat en de modernisering van de begroting heeft hij veren moeten laten, erkent hij.

Er gaat wel meer geld naar onder andere vergroening en innovatie, maar minder dan Nederland wilde. En de mogelijkheden om te beletten dat landen die bijvoorbeeld de vrije pers en de rechterlijke macht beknotten geld krijgen uit het herstelfonds, zijn meer afgezwakt dan Rutte lief is.

Dat de EU 390 miljard euro uittrekt om landen door de coronacrisis te helpen, hulpgeld dat niet hoeft te worden terugbetaald, ziet de premier niet als verlies. Nederland wilde daar lang niet aan, maar is toch tevreden. Want landen die een beroep doen op zulke subsidies, moeten hervormingen doorvoeren. Rutte heeft vertrouwen in de 'noodrem' die moet waarborgen dat het daar ook echt van komt. Al erkent hij dat die ook tegen Nederland kan worden gebruikt.

Belastingparadijs

Nederland kan volgens de premier zelf ook aanspraak maken op geld uit het herstelfonds. '5 of 6 miljard, zeg ik uit mijn hoofd.' Dan zouden andere landen, die Nederland al langer zien als belastingparadijs, bijvoorbeeld op hun beurt kunnen worden gehouden aan fiscale hervormingen.

Tijdens en rond de moeizame onderhandelingen vielen veel harde woorden. Vooral Rutte, die de rol van aanvoerder van de 'zuinige' landen op zich had genomen, was het mikpunt van kritiek.

Zijn strenge opstelling leverden de premier tijdens de moeizame onderhandelingen felle verwijten op van zijn collega's en maakten hem de boeman van de Zuid-Europese pers. Maar de minister-president geeft aan 'heel warme banden' te koesteren met Angela Merkel (Duitsland), Emmanuel Macron (Frankrijk) en Giuseppe Conte (Italië).

Vier dagen

De 27 regeringsleiders van de EU-lidstaten hadden 90 uur in vier dagen nodig om de nieuwe Europese meerjarenbegroting (MFK) voor de komende zeven jaar en het herstel van de coronacrisis rond te krijgen. Op een half uur na boekten de onderhandelaars geen vergaderrecord.

'Deal!', twitterde EU-president Charles Michel dinsdagochtend vroeg na ruim vier dagen onderhandelen. De Franse president Emmanuel Macron noemde het ‘een historische dag voor Europa’.

De onderhandelingen over de meerjarenbegroting waren nog moeilijker dan normaal vanwege het daaraan gekoppelde herstelfonds van 750 miljard euro. Dat bedrag moet landen helpen opkrabbelen uit de coronacrisis. Besloten is het fonds te vullen met 390 miljard aan subsidies en 360 miljard aan leningen. Het geld daarvoor zal door de Europese Commissie op de kapitaalmarkt worden opgehaald, met de begroting als garantie.

Verzet opgegeven

Den Haag was geen voorstander van een herstelfonds. En al helemaal niet van steun daaruit via subsidies die niet hoeven worden terugbetaald. Rutte gaf het verzet daartegen uiteindelijk op, omdat veruit de meeste regeringen wel subsidies wilden voor de lidstaten die het zwaarst zijn getroffen door het coronavirus. En omdat hij garanties kon binnenhalen over de controle op de besteding ervan, met de focus op economische hervormingen.

Volgens de Italiaanse premier Conte is het herstelfonds, dat officieel NextGenerationEU heet, 'de belangrijkste economische beslissing sinds de invoering van de euro'.

De leiders werden het eens over een meerjarenbegroting van 2021 tot en met 2027 van 1.074 miljard euro. Nederland krijgt vanaf 2021 een hogere korting van 1,92 miljard euro op de jaarlijkse EU-afdracht. Dat is nu nog 1,57 miljard euro. En Nederland mag voortaan 25 procent, in plaats van 20 procent houden van de douaneheffingen die onder meer in de Rotterdamse haven in naam van Brussel worden geïnd. Dat loopt al snel op tot boven de 100 miljoen euro.