Wie betaalt de rekening van verduurzaming?

Agractie riep de supermarkten vorig week op om de consumentenprijs voor zuivel te verhogen met 5 cent. Dit bedrag zou worden doorvertaald naar de boerderijmelkprijs, omdat het inkomen van boeren onder druk staat en sommige boeren minder dan de kostprijs beuren voor hun producten. De koepelorganisatie van de supermarkten CBL wimpelde dit verzoek direct af en stelde dat het verboden is om prijsafspraken te maken.

Kemp had geen andere reactie verwacht. 'Wij hebben de oproep gedaan om aandacht te vragen voor de nijpende situatie waarin veel boeren zich bevinden. Over het algemeen zie je dat de prijzen dalen. Ze zijn volgens de economen van Wageningen University & Research en de accountantsbureaus te laag voor een rendabele bedrijfsvoering. Het kan niet uit.'

Dat Kemp juist nu deze situatie onder de aandacht brengt, heeft te maken met het beleid dat de komende jaren op de sector afkomt. Hij denkt onder meer aan vergroenings- en verduurzamingseisen uit het komende Gemeenschappelijk Landbouwbeleid en de Green Deal, maar ook aan de stikstofaanpak in Nederland en leveringsvoorwaarden van afnemers.

Duurzaam verdienmodel

'Er zit een bak regelgeving aan te komen', zegt Kemp. 'Iedereen spreekt over kringlooplandbouw. Maar wie de rekening moet betalen, is de hete aardappel die steeds wordt doorgespeeld. We zullen met elkaar een beter, duurzaam verdienmodel moeten vinden. Dat betekent dat we met de ketenpartijen om de tafel moeten.'

De concurrentiepositie en het verdienmodel van de landbouw staan volgens Kemp onder druk. 'En daar is nog geen antwoord op. We zien dat boeren uit Nederland worden weggeconcurreerd ten gunste van verkeer en woningbouw.'

Agractie heeft inmiddels gesprekken gehad met vertegenwoordigers van CBL en de supermarkten. Over de inhoud wil de voorzitter nog niets kwijt. 'De oproep voor de 5 cent prijsverhoging was een steen in de vijver. Die steen is neergedaald. Het besef is er dat er iets moet gebeuren. Boeren pikken het niet langer. De situatie wordt nijpend. We willen geen symptomenbeleid, waar we nu even een voermaatregel invoeren om woningen te bouwen, om daarna weer tegen het volgende knelpunt aan te lopen.'

Prijsmonitor

Hoewel de roep om een eerlijke prijs juist nu voor het voetlicht komt, staat het onderwerp niet voor het eerst op de agenda. Het kabinet werkt onder meer aan aanpassing van de Mededingingswet en heeft een prijsmonitor aangekondigd.

LTO Nederland werkt langs verschillende sporen aan een betere marktpositie voor boeren en tuinders, zodat de extra inspanningen met betrekking tot duurzaamheid worden beloond. Want op de vrije markt komt deze meerprijs niet automatisch tot stand. De jarenlange trend is dat de consumentenprijzen stijgen, terwijl de prijs die boeren en tuinders voor hun producten krijgen niet meestijgt.

Wet oneerlijke handelspraktijken

De Wet oneerlijke handelspraktijken, waar LTO voor heeft gepleit, is op dit moment ter goedkeuring aangeboden in de Tweede Kamer. Deze wet maakt onder meer misbruik van de machtspositie door grote klanten strafbaar.

Daarnaast kunnen boeren en tuinders door samenwerking hun onderhandelingspositie versterken. Mededingingsregels staan samenwerkingsverbanden in principe niet toe, vanwege risico's op prijs- en kartelvorming. Binnen het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid worden wel mogelijkheden geboden voor samenwerking door het vormen van producenten- en brancheorganisaties.

Samen doelen halen

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) meldde vorige week ook dat ze wil dat bedrijven afspraken kunnen maken om gezamenlijk duurzaamheidsdoelen te behalen. Het moet ertoe leiden dat de kosten die daarmee gepaard gaan, kunnen worden doorberekend.

Het voornemen staat in de conceptleidraad 'duurzaamheidsafspraken' van de ACM. Deze ligt nu ter consultatie voor aan nationale en internationale belangengroepen, bedrijven, wetenschappers, belangstellenden en overheden.

De ACM wil dat bedrijven afspraken mogen maken voor bijvoorbeeld het terugdringen van de CO2-uitstoot, op voorwaarde dat de voordelen daarvan voor de gehele samenleving opwegen tegen de nadelen van de mogelijke beperking van de onderlinge concurrentie. In de leidraad staan voorwaarden vermeld waaraan moet worden voldaan als bedrijven met hun afspraken wel de concurrentie beperken. Nieuw in deze conceptleidraad is de manier waarop de voordelen tegen de nadelen worden afgewogen.

Plan ACM goed ontvangen

Het plan van de ACM is overwegend goed ontvangen. Marjan Minnesma van Urgenda noemde het idee 'fantastisch', als de meerprijs leidt tot verduurzaming bij boeren.

Klaas Johan Osinga van LTO Internationaal zegt dat de belangenorganisatie zeker zal reageren op de consultatie van de ACM. 'We hebben wel wat vragen. Kunnen we bijvoorbeeld straks sectorbreed gaan opereren? Dan kunnen we de cyclus van 'altijd maar de laagste' doorbreken. Duurzaamheid is nu eenmaal niet gratis. Belangrijk voor onze boeren en tuinders is ook dat deze discussie in Brussel wordt gevoerd en niet alleen in Nederland.'