Koeien compleet de kluts kwijt door bacterie

Januari 2020. De 115 koeien van melkveehouder Nico Kester uit het Friese Oldetrijne ogen gezond. Ze bezoeken de melkrobot op hun dooie gemak en geven dagelijks gemiddeld 30 liter melk. Maar dan, vanuit het niets, daalt de melkgift van een van de koeien. Kester temperatuurt de koe en schrikt. Hij meet 40 tot 41 graden. ‘Echt serieuze koorts’, aldus de veehouder.

Meteen belt Kester de dierenarts. Na enig onderzoek is de diagnose: longontsteking door de bacterie Mannheimia haemolytica. ‘Ik had er nog nooit van gehoord’, zegt hij. ‘Maar het ziektebeeld was erg heftig. De koeien waren compleet de kluts kwijt. Je vreest op dat moment dat de ziekte door de hele veestapel gaat.’

Ziekte breidde zich uit

Het breidde zich in drie weken uit over nog vier dieren. Twee koeien bleken niet meer te redden. Ze reageerden niet op antibiotica. De andere dieren knapten snel op. Een paar maanden later trof Kester weer een koe met de longontsteking. Hij kende inmiddels de verschijnselen en greep dus snel in. En daar bleef het gelukkig bij.

Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) constateert een toename van infecties met Mannheimia haemolytica. Het gaat dan vooral om melkvee en vleeskalveren ouder dan 1 jaar. Ook dierenarts Fokke Sikkema van Dierenkliniek Wolvega ziet een stijging. ‘De afgelopen jaren zagen wij op een tiental bedrijven een ernstige uitbraak.’

Stress is de trigger

Volgens Sikkema is stress een belangrijke trigger. Bijvoorbeeld door aankoop van vee, een hapering in de rantsoensamenstelling, overbezetting in de stal, hittestress of slechte ventilatie. ‘Op veel bedrijven doen koeien aan topsport, ze zijn gevoeliger voor stress en een weerstandsdaling’.

Op zo’n moment slaat Mannheimia haemolytica sneller toe. Doorgaans zit deze in de voorste luchtwegen, rond het neus- en keelgebied. Maar bij een lage weerstand, kan de bacterie via de ademhaling in de longen komen. Daar zal deze gifstoffen uitscheiden. Longcellen gaan kapot en er ontstaan bloedingen. Ook heeft de koe veel pijn, doordat het long- en borstvlies verkleeft. De longcapaciteit van de koe daalt, waardoor het dier uiteindelijk kan sterven.

Erg besmettelijke bacterie

‘Dit gebeurt binnen enkele dagen’, weet Sikkema. ‘Het is erg besmettelijk, zet deze koeien dus apart in de ziekenboeg.’ Zieke koeien ademen snel en oppervlakkig en zijn compleet van de melk. Zijn er meerdere dieren ziek en slaat de antibiotica slecht aan, dan zal de dierenarts een swab en longspoeling uitvoeren. Sikkema: ‘Je sluit zo ook andere oorzaken en ziekten uit.’ Ook krijgt hij een beter beeld van de antibiotica die hij kan inzetten.

Vroeg ingrijpen in overleg met de dierenarts is belangrijk. ‘Ik geef de koe direct pijnstilling’, zegt Sikkema. ‘Eentje via het bloed en eentje onder de huid. Vervolgens nog twee keer per dag antibiotica.’ Voldoende vocht, bijvoorbeeld via drenchen, en voer zijn eveneens belangrijk.