Boeren in het oosten dupe van opzetzwembaden

Uit eigen onderzoek van Vitens blijkt dat een kwart van de huishoudens in het verzorgingsgebied van het bedrijf een opzetzwembad heeft. Gerben Korten, strategisch omgevingsmanager bij het waterbedrijf, ziet deze groei met zorg aan. Hij constateert dat de watervraag een stuk hoger is dan de afgelopen jaren.

'In april lag de watervraag 9 procent hoger dan een jaar eerder. Mensen zijn meer thuis vanwege corona. De avondpiek die we normaal zien, begint eerder en stopt vervolgens niet meer. Door de droogte worden tuinen vaker en langer gesproeid. En ondertussen zijn er steeds meer zwembaden. Deze worden ook steeds groter', aldus Korten.

Het leidde er de afgelopen tijd toe dat Vitens op een aantal locaties enkele malen de maandlimiet moest overschrijden. Een lastige spagaat voor het waterbedrijf, want het ziet kostbaar drinkwater liever beter besteed. Korten: 'Ik zou graag oproepen: ga bewust om met water. Het is een eerste levensbehoefte, geen wegwerpartikel.'

Vitens heeft leverplicht

Anderzijds heeft Vitens een leverplicht. Dus als de vraag de vergunning overstijgt, kunnen de pompen niet worden gestopt. Korten: 'Tijdens het pinksterweekend hebben we wel de druk op de leidingen moeten verlagen. Omdat de vraag veel te hoog was, maar ook vanuit het aspect van bewustwording.'

Ondertussen kijken boeren, met name die op de hoge zandgronden zijn gevestigd, met argusogen naar de waterwinning. Want terwijl de zwembadjes massaal met kostbaar drinkwater worden gevuld, gaat dit indirect ten koste van de gewassen op agrarische grond.

Boze boeren

Bestuurder Carla Evers van LTO Noord regio Oost ziet dit ook. Haar gemengde bedrijf is gevestigd in Hezingen, Noordoost-Twente. Een van de gebieden die het ergst te lijden heeft onder de aanhoudende droogte van de afgelopen jaren. 'Mijn achterban is telkens boos als Vitens over de vergunde capaciteit gaat', zegt Evers. 'De toch al droge grond wordt op die manier nog droger. En er zijn niet voor niets afspraken gemaakt over de hoeveelheden.'

Als er één bedrijfstak bezig is met water en weerbaarheid tegen droogte, dan is het de agrarische sector wel, stelt Evers. 'Denk alleen al aan alle initiatieven binnen het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer.'

Korten zegt de frustratie bij de agrarische sector te begrijpen. 'Natuurlijk snap ik dat boeren boos zijn. En lokaal veroorzaken wij in sommige gevallen wel voor wat extra waterpeilverlaging. Maar wij zijn natuurlijk niet de veroorzaker van alle droogte in Twente en de Achterhoek. In principe willen we niet méér winnen dan er op natuurlijke wijze weer terugkomt in het systeem. De balans bewaren is het uitgangspunt.'

Op zoek naar balans

LTO Noord zoekt ook balans. De organisatie geeft aan voor boeren voldoende water te willen, maar zuiniger en efficiënter watergebruik ook hoog op de agenda te hebben staan. Drinkwaterwinning is maar verantwoordelijk voor een beperkt deel van het watergebruik.

Wel is de vraag waarom er überhaupt nog drinkwater wordt gewonnen op plekken die erg gevoelig zijn voor droogte. Deze vraag krijgt Vitens ook vaak. Volgens Korten ligt het antwoord onder meer in de infrastructuur van de Nederlandse waterwinning. Bovendien is het transporteren van water uit minder gevoelige gebieden, bijvoorbeeld Friesland, erg duur en verre van duurzaam.

Vergoeding niet voldoende

Boeren die hinder ondervinden van waterwinning, krijgen hiervoor een schadevergoeding. Zowel Evers als Korten vinden dit geen goede oplossing. Korten: 'Dat is een pleister op de wonde. De extra droogte waar boeren last van hebben onwenselijk noemen, is een understatement.' Evers: 'Liever hebben we een gezonde bodem.'

Korten constateert dat het huidige watersysteem de grenzen heeft bereikt, door droogte, de coronacrisis en andere omstandigheden. 'We kunnen natuurlijk niet stoppen met water winnen, maar er moeten dingen veranderen. We hebben al wel bewustwordingscampagnes. In het eerste extreem droge jaar, 2018, waren die nog niet ingezet. Vorig jaar zomer wel, en dit jaar zijn we daar al in maart mee begonnen. Want wij zien ook dat de watervraag extreem hoog is. In het verleden overschreden we de vergunning heel sporadisch, nu gebeurt dat regelmatig. In het huidige systeem is het bijna niet te doen met dit soort droogte.'

De strategisch omgevingsmanager van Vitens benadrukt dat zijn werkgever het waterprobleem niet alleen kan oplossen. 'Wij hebben niet de macht om zwembadjes te verbieden. Het is een gezamenlijk probleem. Laat duidelijk zijn dat wij heel goed snappen in welk pakket de agrarische sector zit.'

Onbevredigend gevoel

Evers heeft begrip voor de positie van Vitens, maar er blijft een onbevredigend gevoel hangen. 'Het is lastig uit te leggen dat er meer water mag worden opgepompt dan toegestaan. Als boer krijg je direct een boete als je op een bepaald gebied iets overschrijdt.'

En je ziet nu alweer dat waterschappen een onttrekkingsverbod voor oppervlaktewater instellen, vervolgt Evers. 'Als de droogte doorzet, is de volgende stap een onttrekkingsverbod voor grondwaterbronnen. Hebben we straks überhaupt nog wel water? Als boer voel je je machteloos, terwijl er bij de burger geen enkel besef is dat het water een keer op kan zijn.'