Gedrag teler op aardappelmarkt blijft voorspelbaar

Het gedrag van aardappeltelers op de afzetmarkt blijft overwegend voorspelbaar, constateert marktanalist Kees Maas van DCA Markt. 'Vooral de oudere generatie kiest vertrouwd elk jaar dezelfde afzetstrategie. Wel zien we geleidelijk een nieuwe generatie telers opkomen die zich beter wil verdiepen in de mogelijkheden op de aardappelmarkt. Verder is er bij grootschalige bedrijven meer neiging tot een industriële benadering van de afzet.'

Maas sprak vorige week tijdens de Themadag Aardappelen van Landbouwbeurs Noord- en Centraal-Nederland in Dronten over het marktgedrag van aardappeltelers en de effecten daarvan op hun rentabiliteit. De voorspelbaarheid in de afzet baseert de marktanalist op eigen onderzoek van DCA. Daaruit blijkt dat veel aardappeltelers nog steeds vaste leveringscontracten tekenen, ondanks de veranderingen in de aardappelketen van de afgelopen tien jaar.

Risicobeleving

'Navraag onder de telers wijst uit dat een belangrijke reden voor het tekenen van een vast contract de gegarandeerde afname is', verklaart Maas. 'Verder willen ze niet het risico lopen van een te lage opbrengstprijs. Dit al of niet onder dwang van hun bank. Ook vindt een deel van de ondernemers dat een vast contract het beste past bij de eigen risicobeleving en het risicoprofiel van het bedrijf.'

Van de aardappeltelers doet 60 procent elk jaar zaken met dezelfde afnemer. Slechts 5 procent zegt in het DCA-onderzoek jaarlijks van afnemer te wisselen. Ruim 20 procent verdeelt de afzet over meerdere afnemers. Van de aardappeltelers die hun product verkopen in een pool geeft zelfs meer dan 80 procent aan elk jaar voor dezelfde afzetpool te kiezen.

Maas vindt het opmerkelijk dat 60 procent van de contracttelers hun zogeheten meeleveraardappelen standaard meeleveren als de contractaardappelen worden opgehaald. Afrekening vindt dan plaats op basis van de dagprijs. 'Dit zijn dus geen vrije aardappelen', stelt hij. 'Niet meer dan 26 procent van de contracttelers verkoopt de meeleveraardappelen apart van het leveringscontract.'

Goede onderhandelaar

Aardappeltelers die kiezen voor afzet op de vrije markt doen dit vanwege gemiddeld een beter rendement. Meestal zijn dit volgens Maas ondernemers die zichzelf zien als een goede onderhandelaar en die interesse hebben in de markt. 'In dit segment is het wel weer opvallend dat meer dan 30 procent van de vrije telers het moment van verkopen laat afhangen van de kwaliteit van het product.'

Om te beoordelen welke verkoopstrategie voor aardappelen uiteindelijk het meeste rendement oplevert, heeft DCA de gerealiseerde verkoopprijzen van de afgelopen tien jaar op een rij gezet. Maas laat zien dat een vasteprijscontract de aardappeltelers gemiddeld in de afgelopen vijf jaar 13,50 euro per 100 kilo opleverde, op basis van verkoop in week 17. Voor vrije aardappelen of poolaardappelen was de verkoopprijs vanaf 2009 gemiddeld 2,50 euro hoger.

'Een vrije teler met 20 hectare aardappelen verdient daarmee in tien jaar tijd 200.000 euro meer dan zijn collega die kiest voor een vast contract. Hij loopt dan wel het risico om in jaren met overaanbod en slechte prijsvorming zijn aardappelen beneden kostprijs te moeten verkopen. Het afgelopen decennium was dat in vier jaren het geval, met de aantekening dat in twee van die vier jaren de markt op enig moment wel boven de 20 euro is geweest', weet Maas.

Lange bewaring lucratief

Aan de hand van beursnoteringen toont Maas ook aan dat de lange bewaring van aardappelen de laatste vijf jaar lucratief is geweest, ten opzichte van de verkoop af land. Hij vergeleek daarvoor de Belgische PCA-noteringen van 1 augustus tot 1 oktober met de noteringen van PotatoNL van 1 mei tot 1 juli. De gemiddelde aflandnotering kwam in 2015 tot en met 2019 uit op 13,72 euro per 100 kilo, terwijl de bewaaraardappelen gemiddeld 21,70 euro per 100 kilo noteerden.

'Daaruit kun je concluderen dat lang bewaren de afgelopen vijf jaar goed werd betaald', stelt Maas. Volgens hem blijkt uit de huidige contractprijzen dat de fritesindustrie de laat geleverde aardappelen ook steeds beter waardeert. 'Voor oogst 2019 na 1 mei geleverd betalen de fabrikanten de laatste drie jaar gemiddeld 17,40 euro per kilo. Bij dergelijke prijzen wordt leveren op contract wellicht toch nog interessant.'