Stimuland: overheid is wispelturige boze meester

Sinds ruim een jaar is Ingrid Jansen directeur van plattelandsorganisatie Stimuland. Daarvoor was ze voorzitter van de Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV). De overstap was wennen. Daar waar ze voor de POV met een specifieke groep werkte die maatschappelijk sterk onder een vergrootglas ligt en zich defensief moest opstellen, kan ze als directeur van Stimuland offensiever werken en activistischer zijn. 'Stimuland is geen belangenbehartiger. Ik kan eenvoudiger laveren.'

De provincies hebben geen idee hoe ze stikstof moeten aanpakken

Ingrid Jansen, directeur van Stimuland

In welk opzicht komen uw ervaringen als POV-voorzitter van pas in uw werk bij Stimuland?

'Ik weet als geen ander hoe het politieke en bestuurlijke speelveld werkt. In de vijf jaar dat ik voorzitter van de POV was, overlegde ik met beleidsmakers. Deze ervaring benut ik nu bij Stimuland door de signalen die wij krijgen uit het veld te delen met deze beslissingsmakers.'

Stimuland wil bijdragen aan een vitaal platteland. Wat moet er volgens u gebeuren?

'Het platteland moet weer sexy worden, weer hip. In 2019 waren er veel factoren die onrust veroorzaakten onder bewoners van het platteland. Belangrijke oorzaak is stikstof. Dat heeft wel als katalysator gewerkt. Maar ook de hete zomer en de droogte, het beeld van boeren als activisten, de discussie over het dichtdraaien van de gaskraan, de toename van de criminaliteit op het platteland, panden die werden opgekocht door projectontwikkelaars en vergrijzing zorgden voor een negatieve tendens.

'Maar het platteland heeft ook veel veerkracht. Het noaberschap, elkaar groeten en kennen, groen en rust dragen daaraan bij.'

Wat is ervoor nodig om het platteland sexy te maken?

'Wij roepen het jaar 2020 uit tot jaar van het gebiedsgericht werken. Wij vinden dat de regie terug moet naar de bewoners in het gebied. Overheden moeten de bewoners van het platteland weer vertrouwen geven. Dat is nu te vaak gebaseerd op wantrouwen.

'Dat zaken van bovenaf worden geregeld, werkt niet. Dat zien we in de praktijk. De overheid is de wispelturige boze meester. Ze schiet telkens in een reflex, gaat nog meer regels opstellen, er worden honderden miljoenen euro's voor uitgetrokken. Dan heeft de overheid haar aandeel geleverd en is het opgelost. Maar wat gebeurt er daadwerkelijk?

'De provincies hebben de regie over de gebiedsgerichte aanpak rond het stikstofbeleid, maar het blijft te rustig. Ze hebben geen idee hoe ze het moeten aanpakken. Beleidsmakers staan soms ver van de realiteit.'

Kunt u een ander voorbeeld noemen?

'Pluimveehouders die een diervriendelijke stal hebben gebouwd, moeten vaak weer maatregelen nemen omdat zo'n stal meer fijnstof uitstoot. Ze steken zich tot over hun oren in de schulden. Dat gaat ten koste van het financiële draagvlak om te vernieuwen. Dat krijgen onze erfcoaches terug in keukentafelgesprekken. Er wordt sectoraal gekeken in plaats van integraal.

'Beleid heeft een grote impact op mensen. Dat moeten we niet onderschatten. Daar zijn politici en ambtenaren zich niet altijd even goed van bewust. Plattelandsbewoners herkennen zich als gevolg hiervan er niet meer in.'

Hoe moet het dan wel?

'Door te luisteren in de gemeenschap en samen een stip op de horizon te zetten. Het bruist van de ideeën in het landelijk gebied. Plattelandsbewoners hebben liefde voor hun omgeving. Ga uit van hun kracht. Deze mensen zijn de oren en ogen van het platteland. Bij een andere houding van de overheid ben ik ervan overtuigd dat er meer wordt bereikt.'

Moeten de overheden niet meer tijd krijgen om zich te bewijzen in bijvoorbeeld het stikstofbeleid?

'Wij nemen een schot voor de boeg. Ik zie bij de overheden veel angst om de controle te verliezen. Dat zie je ook in de discussies over de Omgevingswet. Ze zijn bang om de invloed kwijt te raken, terwijl ze onvoldoende actief zijn in de leefgemeenschap op het platteland. De overheid moet in de spiegel kijken. Het goed uitvoeren van complexe dossiers is haar nog nooit goed gelukt. De acties van boeren komen niet zomaar uit de lucht vallen.'

In welke regio is het gebiedsgericht werken het noodzakelijkst?

'Elk gebied heeft zijn eigen kenmerken om daarmee van onderaf aan de slag te gaan. Denk aan de bodemdaling in Flevoland en de droogte in Twente. Noord-Brabant heeft weer zijn eigen uitdagingen.'

Een overheid is vaak wel een subsidieverstrekker. Is het verstandig om de overheid helemaal buiten te sluiten?

'Nee, we gaan voor een slimme verbinding van overheden, burgers en boeren. Een overheid kan projecten faciliteren.

'De overheid stuurt trouwens te veel in de subsidieverstrekking. Ze heeft vaak een hele waslijst aan criteria waaraan een bewoner of ondernemer moet voldoen om subsidie te kunnen krijgen. Dan zijn het altijd dezelfde groepen die daarvoor in aanmerking komen. Zij weten hoe de hazen lopen, terwijl een grote groep vooral bezig is met de dagelijkse beslommeringen op het bedrijf. Die middengroep bereiken, hoe doe je dat?'

Provincies en gemeenten zijn ook de opdrachtgevers van Stimuland. Is uw oproep een gedurfde stap?

'Het is een beetje spannend, maar ik verwacht niet dat het tot problemen leidt. We zijn als non-profitorganisatie niet afhankelijk van subsidies en we mogen ook wel een wat activistisch karakter hebben.'