Telers worstelen met vergroening lelies

Achtergrond Bollenteelt Remco van der Meij 01 nov 2019 om 12:41uur

Telers worstelen met vergroening in de leliesector maar maken daarin ook stappen. Dat moet ook wel, want de bloem stond dit jaar in een bijzonder daglicht. Niet door haar schoonheid, maar door de media-aandacht voor de grote hoeveelheid middelen die gebruikt worden om de lelies van het veld in de vaas te krijgen.

Telers, broeiers en burgers zijn erbij gebaat dat de 'meest vervuilende bloem' van Nederland uit het verdomhoekje komt. Terecht dus dat vergroening een hot issue is in de sector, beaamt Gert Veninga, bloembollenteler in het Drentse Hijken. Samen met zijn vrouw Jennie en enkele vennoten runt hij een bedrijf met 100 hectare lelies, 45 hectare tulpen en akkerbouwgewassen, zoals bieten en graan.

Veninga noemt de massale aanplant van tagetes – al zeker 1.000 hectare – als belangrijk voorbeeld van een vergroeningsactie. 'Waar we voorheen chemische bestrijding op aaltjes toepasten, gaan steeds meer collega's de strijd aan via tagetes. Dit geeft zeer goede resultaten en ik juich het gebruik toe.'

Verdere verwaarding van de tagetes staat nog in de kinderschoenen ziet de teler. 'We kunnen er veel meer mee doen. Maar voorlopig zijn de imkers er erg blij mee. Hun bijenvolken worden stukken sterker in de buurt van onze velden.'

Steeds meer collega's zetten tagetes in tegen aaltjes en ik juich het gebruik toe

Bollenteler Gert Veninga

Zeventien ziekten

Schimmelziektes leveren ook veel problemen op in lelies. De Hijkense bollenteler ziet op dit punt vooral heil in innovatieve spuittechnieken, zowel chemisch als biologisch. 'Zonder chemie kan het niet altijd bij alle rassen. Er zijn zeventien ziekten die lelies bedreigen.’

Nieuwe spuittechnieken dragen ook bij aan de vergroening van de lelieteelt. © Huisman Media

‘Uiteraard is biologische bestrijding beter voor het milieu, maar de opbrengst daalt daarbij ook’. En er is vanuit de markt nog weinig vraag naar biobollen, ziet Veninga. 'Om dit aan te jagen is beïnvloeding door grote ngo's nodig. Dan gaat de consument er wel om vragen.'

Logistiek vervuilend?

De kritiek dat de logistiek van lelies vervuilend is omdat meer dan de helft van de oogst het land verlaat, vindt Veninga onterecht. 'Dat hoor je over de hele land- en tuinbouw. Maar 80 procent van die export vindt plaats binnen 500 kilometer. Dat is regionaal voor Amerikaanse begrippen. Uiteraard exporteren wij lelies naar Amerika en het Verre Oosten, maar ook binnen Europa is veel afzet.'

Over vergroening zegt de teler: 'Neem als broeier spuitkwantiteit mee in je keuze voor soorten, zou ik zeggen. Het scheelt nogal of je er twee, acht of zestien keer overheen moet gaan.'

Om lelies tegen bladluizen te beschermen, gebruikt Veninga minerale olie en pyrethroïden. Dat zijn synthetische insectenbestrijders die ook in huis worden gebruikt tegen vliegende insecten, kakkerlakken, hoofdluis bij mensen of vlooien bij dieren. 'Pyrethroïden werken snel en hebben een geringe giftigheid voor zoogdieren. Over het algemeen worden ze snel afgebroken onder invloed van licht.'

Bollen in bad

'Wij geven het plantgoed van tevoren altijd een warmwaterbehandeling om beestjes in de bol te doden. Deze warmwaterbehandeling duurt twee uur bij, afhankelijk van het ras, 39 of 41 graden’, legt Veninga uit.

Lees ook: Groene lelieteelt snel gemeengoed

Teler Marcel Ebbers uit de Noordoostpolder heeft minder positieve ervaringen met vergroening. 'Ik probeer van alles en heb flink geïnvesteerd in andere technieken, maar het valt eerlijk gezegd niet mee.'

Ebbers deed mee aan onderzoeken naar biologische middelen en aaltjesbestrijding, maar hij is niet erg overtuigd van de resultaten. De positieve resultaten die proefvelden soms laten zien, ziet hij niet terug.

Proefvelden niet representatief

Ebbers stelt dat er lessen zijn te leren van proefvelden, maar dat deze niet representatief zijn voor de sector. 'Wat je daar in het klein op een gecontroleerde manier ziet, is lang niet altijd te vertalen naar grootschalige lelieteelt. Omgerekend staan daar vijftig keer minder planten dan wat wij per hectare wegzetten. De druk is dus totaal anders. Ik ben daar kritisch op.'

‘Telers en fabrikanten houden elkaar in de tang’

‘Wij willen samen met onze leden een rendabele en toekomstbestendige lelieteelt bewerkstelligen. Onze doelstelling is al jaren om het gebruik van kunstmest en chemische gewasbeschermingsmiddelen sterk terug te dringen. En dat lukt steeds beter’ , stelt secretaris Dirk Osinga van Stichting Regionaal Onderzoek Lelieteelt in Noord- en Oost Nederland (ROL). ROL beoogt hiermee een beter imago, het voldoen aan markteisen en het creëren van een duurzame en robuuste teelt. ‘Kortom, het veilig stellen van de ‘license to operate’ voor lelietelers in Drenthe. Al zou je ons inmiddels ook wel LOL kunnen noemen, zeggen we wel eens gekscherend, want er is een duidelijke landelijke behoefte aan ecologische lelieteelt.’ Wat Osinga constateert bij de vergroening is dat telers en fabrikanten elkaar helaas in de tang dreigen te houden. De ontwikkeling van nieuwe groene gewasbeschermingsmiddelen kost de fabrikanten veel geld. Om hun business-case op kansrijke middelen rendabel te krijgen, willen ze eigenlijk vooraf commitment van een groep telers krijgen. ‘Niet voor een paar hectare, maar fors, zodat de investering uit kan.’ ROL probeert telers hiervoor samen te binden.’

Ook zijn er in het open veld uitdagingen waar proefvelden geen last van hebben. ‘Neem de buurman die ineens geen gecoat zaad met neonicotinoïde voor zijn suikerbieten meer mag gebruiken. Het gevolg is een hogere luisdruk. Die luizen waaien gewoon over naar onze percelen met lelies.’

Hoop op veredeling

Ebbers ziet vooral kansen in betere veredeling van resistente soorten, maar waarschuwt tegelijk dat dit nog in de kinderschoenen staat. 'Op rasniveau kun je hier ook nog heel weinig mee, helaas. Uiteindelijk draait het in de markt om één ding en dat is: heeft een soort de kwaliteiten die de eindgebruiker wenst? Het is niet zo dat resistente of minder gevoelige rassen – voor zover deze al bestaan – automatisch opgepikt worden door de markt. Als er geen vraag naar is, houdt alles op.

Lees ook: Factcheck LTO, KAVB en NFO na uitzending Zembla

Maar de echte pijn in vergroening zit ergens anders, constateert Ebbers: 'Met het huidige middelbeleid is heel moeilijk te voldoen aan de hoge eisen die buitenlandse klanten stellen.'

De eisen worden niet minder streng en daarom voorziet de teler grote problemen voor de sector. Die zit toch al in zwaar weer, mede vanwege de ingestorte handel door de brexit en overproductie. 'Ik zou willen dat ik een vrolijker verhaal kon vertellen, maar ik verwacht een kaalslag in de lelieteelt', concludeert Ebbers.