Land aanpassen voor weidevogels kan goed in herfst

Melkveehouder Gertjan de Jong uit Eemnes ervaart weidevogelbeheer als een hobby. Hij is actief bij de agrarische natuurvereniging Collectief Eemland. 'Ik baal ervan als ik minder nesten heb. Daarnaast wil andere boeren laten zien dat weidevogelbeheer goed mogelijk is.'

Het afgelopen jaar had De Jong op zijn 50 hectare grond 55 nesten, waarvan 21 van kieviten, 14 van grutto's, 13 van tureluurs, 5 van slobeenden en 2 van scholeksters. Dat was vergelijkbaar met voorgaande jaren.

Plasdrasgebieden

'De vogels hadden last van de droogte, dus trokken ze vooral naar de plasdrasgebieden.' De melkveehouder heeft twee greppelplasdrassen. Het zijn kruidenrijke percelen waar de 400 meter lange greppels aan weerszijden 5 meter overstromen. Ongeveer 75 procent van de nesten ligt in dit vernatte gebied.

Het najaar is volgens De Jong een goed moment om pleksgewijs iets extra's te doen rondom weidevogelbeheer. Zuring spuiten bijvoorbeeld. 'Je wilt namelijk niet dat je kruidenrijke percelen of die met een uitgestelde maaidatum er helemaal mee onder komen.'

Plasdraspomp

De aankomende periode is ook geschikt om een plasdraspomp te installeren of plasdras uit te breiden, bijvoorbeeld door de greppel verder uit te frezen met een greppelfrees en daarna de kanten af te vlakken met een wallenfrees.

Nergens ligt zoveel plasdras op boerenland als bij het Collectief Alblasserwaard/Vijfheerenlanden. Met meer dan honderd plasdraspompen brengen de boeren in deze regio een laagje water op hun weilanden. 'Dit lokt vogels naar de juiste plekken', zegt gebiedscoördinator Johan Benschop.

Gemotiveerd

Het collectief ziet helaas nog geen groei in de weidevogelstand, maar het is wel duidelijk dat de vogels zich meer rond de plasdrasgebieden concentreren. De coöperatie geeft de plasdraspompen ter waarde van 3.000 tot 4.000 euro per pomp via een POP3-subsidie in bruikleen aan de deelnemers. De boeren zijn volgens de gebiedscoördinator erg gemotiveerd. 'Ze vechten voor elke vogel.'

Het inzaaien van kruidenrijk grasland is ook een goede klus voor de herfst. 'Al heeft het realiseren van meer kruiden via verschraling onze voorkeur', zegt Benschop.

Beheerpakketten

De beheerpakketten waar de deelnemers voor kiezen zijn divers, denk aan uitgesteld maaien met variatie in data, kruidenrijk grasland in combinatie met bijvoorbeeld een plasdras, natuurvriendelijke oevers, extensief beweiden, legselbeheer of beheer via kuikenvelden.

De vergoeding kan behoorlijk oplopen. Er zijn veehouders die 5.000 euro per jaar ontvangen, maar ook die 40.000 euro krijgen. 'Het hangt helemaal af van de zwaarte van de gekozen beheerpakketten, je bedrijfsgrootte en de gewenste intensiteit van het beheer', zegt de gebiedscoördinator. 'Het is vooral een compensatie van de arbeidskosten en inkomstenderving.'

Kraaien en reigers

Ondanks alle inspanningen van vrijwilligers, collectief en boeren zijn de broedresultaten in Alblasserwaard en Vijfheerenlanden niet verbeterd. Vooral kieviten hadden het dit jaar moeilijk. Met grutto's en tureluurs gaat het beter. Helaas storten kraaien, reigers en ooievaars zich in toenemende mate op de kleine kievitspullen. Ook de vos laat zijn sporen na.

Het lijkt er volgens de gebiedscoördinator op dat de weidevogels minder voedsel en insecten tot hun beschikking hebben. Daardoor zijn ze minder vitaal en een gemakkelijkere prooi voor predatoren. 'De startpositie van de pullen lijkt ook minder gunstig dan voorheen door oudervogels van een lager gewicht en kleinere eieren.'

Regionale verschillen

De broedresultaten wisselen per regio. Zo deden de weidevogels in het Collectief Eemland het dit weideseizoen redelijk ten opzichte van eerdere jaren. Het aantal grutto's liep in deze regio jarenlang terug, maar die tendens lijkt gestopt.

'We doen er alles aan', vertelt verenigingscoördinator Gert-Jan Elbers. Meer dan zeventig veehouders werken met een gesubsidieerde plasdraspomp, alle deelnemers doen aan uitgesteld maaibeheer en zaaiden kruidenrijk grasland. 'We verwachtten dus dat de weidevogelstand zou toenemen.'

Vossenrasters

Kleine predatoren, vooral de bunzing en hermelijn, storten zich nog vaak op weidevogelkuikens. 'Dat krijgen we maar niet onder de knie', zegt Elbers. 'In jaren met veel muizen hebben we minder last van ze. Maar hun aantal stijgt het jaar erna wel en dan pakken ze ook vaak kuikens mee.' De grote predatoren zoals vossen pakt het collectief aan met vossenrasters. Ook worden er vossen geschoten.

De Jong gaat komend seizoen een proef doen: de percelen rond zijn plasdras gaat hij extensief beweiden. Nu rust hierop een uitgestelde maaidatum van 1 juni. Daardoor staat er in het voorjaar een grote hoeveelheid gras.

Makkelijke prooi

'Kuikens zitten niet graag in zo'n oerwoud en trekken naar de open percelen ernaast. Daar zijn ze een makkelijke prooi voor predatoren. Met extensieve beweiding creëer je open plekken en bossen gras. We hopen dat ze hier blijven tot ze vliegvlug zijn.'