Euro per kilo meer voor kip deert consument niet

Welke impact hebben verbeteringen voor milieu en dierenwelzijn op het bedrijfseconomisch verdienmodel van boerenbedrijven? Aan Wageningen University & Research (WUR) doet de leerstoelgroep Bedrijfseconomie daar onderzoek naar. 'Dat zijn vaak tegenovergestelde belangen', vertelt Helmut Saatkamp, universitair hoofddocent Bedrijfseconomie.

Samen met Luuk Vissers is Saatkamp betrokken bij dit onderzoek. Maar investeringen op het gebied van dierenwelzijn hoeven niet per definitie slecht uit te pakken voor het verdienmodel van de boer. Dat bewijst de Nieuwe Standaard Kip die sinds 2015 in de Nederlandse supermarkten ligt en de conventionele kip heeft vervangen.

Dierenbeschermingsorganisaties

Wie dat wil begrijpen, moet even terug in de geschiedenis. Saatkamp noemt de Nederlandse situatie 'uniek in de wereld'. Het begon destijds bij de dierenbeschermingsorganisaties. Die keerden zich al enkele decennia geleden tegen de zogenoemde 'plofkip'.

Sinds begin deze eeuw werden daarvoor steeds vaker campagnes ingezet via de media. Deze acties waren vooral gericht op de supermarkten. De supermarkten hadden daarom plannen voor een nieuwe 'Hollandse kip'. Samen met de Dierenbescherming werkten ze aan een nieuwe Nederlandse standaard voor alle supermarkten.

ACM

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) zette een streep door dit plan. Supermarkten mogen hier onderling geen afspraken over maken. De Nederlandse supermarkten kwamen daarna allemaal, individueel, zelf met hun eigen nieuwe concept voor de standaardkip.

Saatkamp: 'De conventionele kip verdween daardoor in één keer, bijna tegelijkertijd bij alle supermarkten, uit de schappen. De prijs ging ongeveer met een euro per kilo omhoog. De angst was natuurlijk dat de klant minder kip ging kopen, maar dat was niet het geval. Als je de goedkoopste optie weghaalt, het onderste segment, dan schakelt de consument gewoon over op het duurdere alternatief.'

Kostprijs

Tot zover de consument. Maar wat betekent het voor de vleeskuikenhouder? De WUR deed rond de tijd van de switch onderzoek naar de gevolgen voor de kostprijs. Het komt erop neer dat de kostprijs ongeveer 13 cent per kilo levend gewicht hoger is voor kippenvlees dat bestemd is voor de Nederlandse markt.

Dat komt doordat er wordt gekozen voor een traaggroeiend ras en er worden minder kippen gehouden per vierkante meter. Een traaggroeiend ras is minder efficiënt, dus vooral de voerkosten nemen toe.

De WUR-onderzoekers trekken op basis van het onderzoek een belangrijke conclusie. Tegen relatief lage kosten is relatief veel winst te behalen op het gebied van dierenwelzijn. Saatkamp: 'Maar als je vervolgens verder gaat om het dierenwelzijn te verbeteren, nemen de kosten veel sterker toe en neemt de winst die je boekt voor het dierenwelzijn juist minder sterk toe.'

Beter Leven

Dat die kosten richting 1 en 2 ster Beter Leven en biologisch (3 sterren Beter Leven) veel sterker toenemen, is logisch te verklaren. Vissers: 'De extra kosten voor de nieuwe retailstandaard en ook voor de standaard van de World Animal Protection (WAP) zitten in voer en minder dieren per vierkante meter. Daar heb je niet een heel nieuw stalsysteem voor nodig. Daar hoef je niet voor te verbouwen.'

Voor vlees met een of meerdere sterren geldt dat wel. 'Dan heb je ruimte en grond nodig voor een vrije uitloop bijvoorbeeld. Dat vergt extra investeringen en bijgevolg meer kosten. En de kippen buiten zijn niet alleen een plus voor het dierenwelzijn. Vocht en koude hebben ook nadelen voor het dierenwelzijn.'

World Animal Protection

Dierenwelzijnsorganisatie World Animal Protection (WAP) is enthousiast over de Nederlandse aanpak. Volgens de internationale organisatie loopt Nederland voorop en de WAP wilde graag weten of het ook in het buitenland mogelijk is om tegen een relatief lage kostprijsstijging veel winst te behalen op het gebied van dierenwelzijn en te voldoen aan de WAP-standaard.

De WAP-standaard stelt wat extra eisen ten opzichte van de nieuwe Nederlandse retailstandaard, maar is redelijk te vergelijken. Deze organisatie deed daarom een verzoek aan de WUR om dit ook eens in andere landen te onderzoeken.

Buitenland

Vissers heeft hierop een onafhankelijk onderzoek uitgevoerd en keek naar de situatie in Nederland, de Verenigde Staten, Brazilië, Thailand en China. In theorie is in het buitenland dezelfde winst in dierenwelzijn te boeken tegen relatief lage kosten, al zijn er ook verschillen.

'In Nederland zijn de voerkosten bijvoorbeeld veel hoger dan in de Verenigde Staten en Brazilië. Ook zijn de grondprijzen en de prijs voor arbeid hier hoog', zegt Vissers.

Macht

Saatkamp wijst op de unieke Nederlandse situatie. 'Als de retail niet in één keer om was gegaan, was het waarschijnlijk niet gelukt. De retail heeft in Nederland een bepalende rol gespeeld. Daar ligt de macht. Het is natuurlijk de vraag of dat ook in andere landen kan waar de verhoudingen anders liggen.'

Ook de dierenbeschermingsorganisaties hebben in Nederland behoorlijk wat invloed. Saatkamp: 'In veel delen van de wereld speelt dierenwelzijn een veel minder grote rol. In Noordwest-Europa wordt daar steeds meer waarde aan gehecht. Het is daarom interessant om te zien hoe dit zich gaat ontwikkelen in ons omringende landen.'