Nationale Bodemtop snijdt hete hangijzers aan

Achtergrond Algemeen Peter Smit 12 sep 2019 om 14:51uur

Vraag aan een boer wat zijn belangrijkste kapitaal is en hij noemt zijn grond. Want dat wil hij doorgeven aan de volgende generatie. Noem je die grond bodem en gaat het om duurzaam beheer daarvan, dan gaan andere argumenten spelen.

Het was tijdens de workshop 'Duurzaam bodembeheer; hoe komen we daar met elkaar?' die woensdag plaatsvond tijdens de eerste Nationale Bodemtop in Rotterdam, dat de schuldvraag over wie verantwoordelijk is voor de degeneratie van de landbouwbodems in Nederland opspeelde.

In de ogen van veel aanwezige boeren zijn dat de supermarkten met hun nadruk op lage prijzen die daarmee dwingen tot hoge opbrengsten tegen de laagste kosten. Het duurde lang voor de stappen die boeren kunnen zetten om hun bodem te verbeteren aan bod kwamen.

Stappen zetten

Tot de ergernis over de prijsdiscussie sommige boeren te veel werd. Je kunt wel degelijk stappen zetten, greep een Veldleeuwerik-boer in. 'Meer granen in het bouwplan.'

We kunnen gebreken zien, maar ook kansen en mogelijkheden

Carola Schouten, minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

Een bloemkoolteler sneed het tekort aan goede mest aan. 'We hebben geen mestoverschot, maar een tekort aan potstalmest. Zet de dieren weer op stro.'

Oproep

Een aantal boeren was het ook niet eens met de stelling van landbouwminister Carola Schouten dat boeren hun bodem het beste kennen. Er klonk een oproep om heldere metingen van de status van bodem en monitoring van de gevolgen van genomen maatregelen.

Velen tasten nog in het duister over wat andere bemesting, niet-kerende grondbewerking en extensievere teelten precies met de bodem doen. Want ja, onderzoekers kunnen wel stellen dat de opbrengsten van je belangrijke gewassen ervan profiteren, maar hoelang duurt dat dan en hoe reken je de eerste jaren zonder die meeropbrengst rond? Het zijn de hete hangijzers die boeren graag snel beantwoord zien.

Kringloopvisie

De eerste Nationale Bodemtop maakte met een volle zaal een vliegende start. Aanleiding voor de bijeenkomst was de kringloopvisie van Schouten. Daarin speelt duurzaam bodembeheer een cruciale rol. In 2030 moet de 1,8 miljoen hectare Nederlandse landbouwgrond duurzaam worden beheerd.

'Bemesting is van invloed, het klimaat, het voedsel dat erop wordt verbouwd en hoe we de pacht hebben geregeld, de GLB-vergoedingen, wat we afspreken om klimaatverandering tegen te gaan. Bijna alles wat wij als samenleving boven de grond doen, is verweven met de bodem. Het komt onder onze voeten samen', hield Schouten haar gehoor voor.

Verarming

Volgens de minister geeft de bodem signalen af van ingrepen uit het verleden. 'Of er sprake is van daling, inklinking, verarming, verzilting of verschuiving. We kunnen gebreken zien, maar ook kansen en mogelijkheden. Want als bodems gezond zijn, is dat ook goed voor de natuur en helpen ze om klimaatextremen op te vangen. Met gezonde bodems kunt u ook een belangrijke rol spelen bij de afspraken in het Klimaatakkoord.'

Bodemonderzoeker Lijbert Brussaard van Wageningen University & Research schetste de inzichten en uitdagingen over duurzaam bodembeheer. Hij doceerde over de voedsel-, water en nutriëntenbalans in de bodem en de daarbij behorende ecologie onder het maaiveld.

Strokenteelten

'We moeten weer terug naar leven op de rente van het kapitaal in de bodem', vindt Brussaard. Hij propageert de mengteelten, waarbij strokenteelten volgens hem de beste resultaten laten zien. Door het onderlinge spel tussen de planten in bodem ontstaan er natuurlijke barrières tegen ziekten.

Slecht viel zijn betoog om boeren niet langer centraal te stellen als beheerder van de bodem, maar gebiedsontwikkeling op die plaats te zetten. De boer krijgt dan een meer dienende rol, waar volgens de bodemwetenschapper nieuwe taken en verdienmodellen uit voortvloeien. Daarvoor is samenwerking met bedrijven en banken noodzakelijk, benadrukte hij.

Sceptisch

Er gingen nauwelijks handen omhoog, toen de zaal de vraag kreeg of duurzaam bodembeheer in 2030 haalbaar is. Ook voorzitter Jaap van Wenum van LTO-vakgroep Akkerbouw is sceptisch. 'Er is een langere adem nodig.' Hij ziet de voordelen voor de bodem van extensievere bouwplannen.

'Dat is een eerste stap. Belangrijk is wel dat we harde economische data krijgen waarmee we bedrijven met meer of minder gewasrotatie onderling kunnen vergelijken. Als je in een jaar door een rustgewas wat verliest, maar dat wordt een jaar later gecompenseerd door een meerproductie bij de grote teelten, dan kan dat je cashflow verbeteren. Echte cijfers hierover ontbreken en die kunnen belangrijk zijn om boeren over de streep te trekken.'

Wat doet de minister zelf voor de bodem?

Sinds de lancering van haar kringloopvisie spant landbouwminister Carola Schouten zich in voor bodemvriendelijkheid. Ze noemt het cruciaal dat dit thema wordt gesteund door het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Ook moet het pachtbeleid investeringen voor de lange termijn in de bodem niet in de weg staan. Schouten werkt daarnaast aan een herziening van het mesbeleid. Er komt een wetenschappelijke monitoring van de bodemkwaliteit. Gelden uit regiodeals moeten zorgen voor meer projecten op het gebied van duurzaam en klimaatvriendelijk bodembeheer. Kennis over de bodem is cruciaal, maar ontbreekt nog op de plekken waar dat nodig is, stelt de minister. Daarom krijgt duurzaam bodembeheer een plek in het groene onderwijs en wordt er ingezet op bijscholing van erfbetreders. Onder boeren wordt kennis over duurzaam bodembeheer verspreid, onder meer via het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer.