Boeren strijden voor behoud natuur Ameland

Reportage Friesland Tienke Wouda 18 jun 2019 om 09:11uur

Al eeuwenlang onderhouden boeren en burgers op Ameland een groot gedeelte buitendijks natuurgebied. Om het ook in de toekomst te behouden, denken de veehouders na over een betere afzet van het vee dat er graast.

Boeren+strijden+voor+behoud+natuur+Ameland

Theo Beijaard uit Nes kent het oosten van Ameland door en door. Hij is in dienst van De Vennoot en komt er in het weideseizoen twee keer per dag. Zijn eerste ronde begint om 5.45 uur, de tweede om 16.30 uur. Per ronde is hij 3,5 uur op pad om de ongeveer 1.000 schapen en lammeren, 65 stuks jongvee en 15 paarden te controleren.

Bij de schapen en lammeren gaat het vooral om uierontsteking, longontsteking en maden. Ook rolt Beijaard de schapen die op de rug liggen terug. Het jongvee behandelt hij twee keer per jaar met Butox tegen vliegen en duinteken. Wanneer hij jongvee of een paard ziet dat iets mankeert, zet hij dat vast en meldt hij dat aan de eigenaar.

Hoogwater

De zorg voor de dieren bestaat uit meer dan behandelingen uitvoeren. Zeewater in het buitendijks gebied is Beijaards grootste vijand. In het begin had hij slapeloze nachten als er hoogtij werd voorspeld. 'Ik heb regelmatig contact met de vuurtoren op Terschelling. Zij weten eerder dan wij wanneer er hoogwater komt. Bij stijgende waterstanden moeten de schapen naar het hoogste punt worden gedreven. Een schaap blijft namelijk staan, als er water komt. Het risico is groot dat het dan verdrinkt.'

Het aantal boeren vergrijst enorm en er zijn nauwelijks opvolgers, wat ik erg jammer vind

Rudolf Beijaard, voorzitter De Vennoot

De werkwijze van Beijaard, maar ook die van zijn voorganger, is succesvol. Twintig jaar geleden verdronk voor het laatst een schaap in het gebied.

Het roer om

Vijf jaar geleden gooide Beijaard het roer drastisch om. Als metselaar stond hij op een steiger, toen hij werd gebeld of hij hoeder wilde worden.

'Het was tijdens de crisisperiode, ik was 57 jaar en ik zou binnenkort ontslag krijgen. Ik heb mijn troffel weggegooid, ben de steiger afgegaan en was weg. De vrijheid en de ongereptheid van het gebied lokten me als boerenzoon. Bovendien had ik al kijk op vee. Ik houd zelf ook schapen.'

Boeren halen lammeren op. © Theo Beijaard

Laatste hoeder

Beijaard denkt weleens dat hij de laatste hoeder van Ameland is, zegt hij in zijn serre, op de plek waar zijn vader decennialang geleden koeien hield. Hoewel het een fantastisch gebied is, zijn er ook zorgen. Door bodemdaling vanwege gaswinning in de Waddenzee wordt het gebied steeds kleiner. Daarbij komt dat het aantal stuks vee dat er graast afneemt.

Melkveehouder Rudolf Beijaard is voorzitter van De Vennoot. Hij deelt de zorgen. 'Waar eerder alleen boeren uit Buren hun vee er lieten grazen, weiden nu ook boeren uit Nes, Ballum en Hollum er hun vee. Dat was vroeger ondenkbaar. Het aantal boeren vergrijst enorm. Er zijn nauwelijks opvolgers. Het eiland telt nu nog veertien melkveehouders. Over tien, vijftien jaar zijn daar waarschijnlijk nog een paar van over. Dat vind ik erg jammer.'

Toekomst

Douwe Molenaar uit Buren is, samen met zijn familie, met een kleine 250 schapen een van de grotere schapenhouders op Ameland. Hij is secretaris. 'Tot nu toe lopen de 560 aandelen nog steeds vol. Maar we moeten wel over de toekomst nadenken.'

Niet alleen het aantal boeren loopt terug, voor de ondernemers is het ook minder interessant om hun jongvee te weiden, stelt Molenaar. 'Doordat het arme grond is, zie je dat terug in de ontwikkeling van het jongvee. Daarbij komt dat het gebied in hard tempo verandert, er is verregaande erosie. Dat is voor de natuur fantastisch, maar voor het beheer funest.'

De laatste aandeelhoudersvergadering ging over de toekomst van het gebied. 'Als we niets doen, dreigen we het gebied te verliezen. De noodzaak is er niet meer zoals vroeger, toen boeren nog ruimte zochten om te weiden. Maar wij willen het gebied wel graag behouden en beheren zoals dat al vele jaren gaat.'

Aantrekkelijker

Het bestuur heeft een bureau in de arm genomen dat onderzoekt of onder andere het rendement van het vee omhoog kan, zodat het voor boeren aantrekkelijker wordt om hun vee er te weiden. Melkveehouders zouden een gedeelte van hun koeien met Belgisch Blauwen kunnen insemineren en het slachtvee naar het gebied sturen, noemt de secretaris. 'Het is goed als we het meer in de markt kunnen zetten door een hogere kiloprijs te ontvangen.'

Molenaar ging enige jaren geleden in zee met het Amelands Product en zet lokaal 150 lammeren af. 'Hoewel het ons meer werk kost, maakt de plus veel goed.' Hij ziet ook kansen voor een infocentrum, schaapskooi, restaurant en slachterij in het gebied.

Sterke band

Hoewel De Vennoot volledig is opengesteld, wordt het bijna meer door eilanders bezocht dan door toeristen, stelt de schapenhouder. 'Veel Amelanders hebben er een sterke band mee. Onder andere het gebied maakt het leven op Ameland bijzonder.' Daar is de voorzitter van De Vennoot het helemaal mee eens. 'Het is het mooiste gebied van de wereld.'

Herefords grazen op 't Oerd op Ameland © Tienke Wouda

Vee weiden via 560 aandelen

De Maatschappij tot Exploitatie van Onroerende Goederen op het Oosteinde, Oerd en Neerlands Reid bv, in de volksmond De Vennoot genoemd, bestaat voornamelijk uit kwelders, duinen en grasland op Ameland dat door boeren wordt beheerd. De Vennoot bestaat bijna honderd jaar. Het werd opgericht in 1921. Het is 560 hectare groot. 440 hectare is in eigendom, 120 hectare wordt gepacht van Domeinen. Het vee graast in vier deelgebieden: Kooiduinen, Hoek van Blinkert, Middenstuk en 't Oerd. Vroeger mocht iedereen in Buren waar de schoorsteen een jaar lang rookte, er vee weiden. Sinds de oprichting van De Vennoot gaat dit via 560 aandelen, iets wat volgens de betrokkenen vrijwel nergens anders voorkomt in Nederland. Met een aandeel kan een boer of burger er twee schapen met lammeren, een pink, een halve vaars of een half paard laten weiden. Het weideseizoen loopt van 1 mei tot 1 december.