Meer maatwerk nodig bij herziening mestbeleid

De keuze uit een forfaitaire of verfijnde aanpak is de kern van de Boerenvisie op herijking mestbeleid die LTO Nederland, POV en NAJK donderdag presenteerde. Met het beleidsplan geven deze organisaties gehoor aan de oproep van Landbouwminister Carola Schouten om met input te komen voor haar herziening van het mestbeleid. Het nieuwe mestbeleid is een van de pijlers onder de transitie naar kringlooplandbouw die Schouten heeft ingezet.

'We willen een verfijnde optie voor bedrijven die niet passen in het forfaitaire systeem. Er is veel diversiteit onderling als het gaat om bijvoorbeeld bodemomstandigheden en dat biedt mogelijkheden om in sommige regio's of sectoren meer ruimte op bedrijfsniveau te creëren', zegt Claude van Dongen, LTO-portefeuillehouder Bodem en Waterkwaliteit.

Boer aan het roer

In de visie op het nieuwe mestbeleid van LTO Nederland komt de boer weer aan het roer te staan bij de toepassing van meststoffen op zijn grond. Die vrijheid gaat gepaard met dezelfde verantwoordelijkheden en milieudoelen als voorheen, maar met oog voor de diversiteit aan bedrijven, grondsoorten en teelten die Nederland rijk is. Met de presentatie van de visie start vanuit de sector de lobby op dit dossier. Er is samen met alle plantaardige en dierlijke sectoren van LTO een jaar aan gewerkt, zegt Van Dongen.

'Het is nu het moment om onze visie af te geven. Het huidige systeem heeft ons veel gebracht, maar heeft ook zijn beperkingen. Het is enerzijds moeilijk om de doelen voor de waterkwaliteit te behalen en anderzijds om de boerenpraktijk goed uit te oefenen.'

Bij de opgaven die er liggen op het terrein van de klimaatdoelen en de biodiversiteit is het optimaal functioneren van het ecosysteem in de bodem cruciaal, stelt Van Dongen. Bij het verbeteren van die bodemwerking moeten groene grondstoffen centraal komen te staan zonder kunstmeststoffen uit te sluiten.

Fosfaatvrijstelling

LTO ziet bijvoorbeeld graag een uitbreiding zien van de fosfaatvrijstelling bij de toepassing van composten, vaste mest en gewasresten. Die zouden niet meer mee moeten tellen in de gebruiksruimte.

'Het nieuwe beleid moet heel gericht sturen op daar waar emissies problemen veroorzaken. En er moet meer gebruiksruimte komen waar dat niet het geval is. Daarbij zullen regionale verschillen ontstaan', zegt Van Dongen.

Dat laatste brengt de portefeuillehouder op het door de boerenorganisaties gewenste tweesporenbeleid met een forfaitair en een verfijnd systeem van afrekening op bedrijfsniveau rekening houdend met de verschillende regio's, bodemsoorten, teelten en sectoren. 'We willen die verschillen niet platslaan met een beleid maar juist dat onderscheid benutten om meer ruimte te creëren.'

Bij het forfaitaire systeem wordt er aangestuurd op gebruiksnormen. Het is een eenvoudiger systeem en vanwege de lagere administratieve lasten een aantrekkelijk systeem. Het past vooral goed bij die gebieden en bedrijven waar het risico voor de waterkwaliteit beperkt is. Hierin kunnen wel regionale verschillen ontstaan.

Bewijzen

Het verfijnde systeem biedt de boer grotere uitdagingen. Hij zal moeten bewijzen, bijvoorbeeld met de kringloopwijzer of mineralenboekhouding, dat hij de milieudoelen bereikt. Maar het kan in gevallen waar het huidige systeem knelt extra gebruiksruimte opleveren. Ook zal hiervoor een systeem van controle en borging moeten worden uitgedokterd. Vertrouwen moet onder meer komen uit de gecertificeerde en duurzame mestketen die deze week is aangekondigd.

Met die laatste werkwijze kan in de melkveehouderij de teruggang van mineralen in de bodem worden gestopt, zegt LTO vakgroepvoorzitter Melkveehouderij Wil Meulenbroeks. 'Het is een eenvoudiger systeem waarbij de grasteelt en goede voederproductie de basis is, met een goede mineralenhuishouding daaronder. Met de kringloopwijzer kun je dan bemesten op basis van de gewasopbrengst.'

Op ledenavonden bespeurde Meulenbroeks een groot enthousiasme voor het verfijnde systeem. Hij denkt dat het gros van de melkveehouders voor die methode zou kiezen. 'Daarom willen we als vakgroep graag aan de slag met een pilot om aan te tonen dat dit haalbaar is. Eerdere proeven toonden aan dat een grasderogatie van 300 kilo stikstof per hectare uit dierlijke mest mogelijk is.'

Rustgewassen

Het verfijnde systeem kan ook voor akkerbouwers veel voordelen opleveren, zegt vakgroepvoorzitter Akkerbouw Jaap van Wenum. 'Op het zuidoostelijk zandgebied liggen de gebruiksnormen 20 procent onder wat nodig is om goede gewassen te telen. We willen graag laten zien dat we met vanggewassen en rustgewassen die langer blijven staan en efficiënter met mineralen omgaan het grondwater niet verder belasten als de gebruiksnormen omhoog gaan. Ook kan er met de verfijnde methode specifiek beleid worden gemaakt voor lössgrond dat nu nog gelijk wordt gesteld met zandgrond.'

POV-bestuurslid Bart Verhees ziet ook kansen voor varkenshouders die nu nog forfaitair worden afgerekend op het voer en verfijnd op de afvoer van mest. 'Dat werkt niet bij alle bedrijven goed omdat bijvoorbeeld zeugenmest eigenlijk niet te bemonsteren is op mineralen.'

Volgens Verhees moet de herziening van het mestbeleid meer evenwicht brengen op de mestmarkt. 'Daar zijn alle veehouders met een mestoverschot bij gebaat.'

Reactie politiek

De vraag die boven de markt hangt is hoe de politiek zal reageren op de Boerenvisie op de herijking van het mestbeleid. Hoe toeschietelijk is Den Haag gezien de problemen in sommige gebieden met de waterkwaliteit.

Akkerbouwvoorzitter Van Wenum ziet wel degelijk mogelijkheden om het ministerie te overtuigen. 'Het klimaat is als onderwerp op tafel gekomen. De landbouw koppelt die opgave aan koolstof in de bodem. Over de toepassing van bijvoorbeeld composten krijg je dan toch een luisterend oor. En voor de pilots die de sectoren graag willen uitvoeren is budget vrijgemaakt in het concept klimaatakkoord.'

Ook in de Tweede Kamer bijval klinken voor de visie van LTO, POV en NAJK, verwacht Van Dongen. 'Daar zien ze wel degelijk dat er veel diversiteit is in de sector en dat de huidige regelgeving te algemeen is. Er is alleen wel voorzichtigheid bij die situaties dat het niet goed uitpakt.'

Experimenteerruimte

NAJK-bestuurslid Marije Klever pleit voor maatwerk door gewasderogatie, evenwichtsbemesting en extra ruimte voor strodierenmest. Daarnaast moet er meer experimenteerruimte komen om nieuwe kennis op te doen.

Volgens haar wordt het nog wel een hele uitdaging om de visie in beleid te gieten. 'Wij als jonge boeren moeten nog jaren vooruit, maar tegelijkertijd kunnen we nog heel veel leren. Onderschat niet wat we nog niet weten van de bodem.'

Klever deed de oproep om in toekomst nieuwe opgedane kennis te gebruiken voor aanpassingen aan het mestbeleid.