Sloot naast kas is leverancier van warmte

Zo'n veertig organisaties hebben vorige week afgesproken de mogelijkheden van aquathermie in kaart te brengen. Deze thermische energie uit water wordt gezien als een interessante bron van duurzame verwarming van gebouwen.

Bij aquathermie wordt gebruikgemaakt van het feit dat er warmte en kou in water zit. In de winter is de temperatuur van oppervlaktewater gemiddeld zo'n 7 graden Celsius en in de zomer kan die oplopen tot 25 graden, onder andere door de zon of door restwarmte uit de industrie die in het water terechtkomt.

Warmte-koudeopslag

Het idee bij de verwarming van gebouwen is om de warmte van de zomermaanden in de koudere maanden in te zetten. Daarvoor wordt de warmte eerst opgeslagen in een ondergrondse warmte-koudeopslag (WKO). Zodra de gebouwen verwarmd moeten worden, wordt het warme water omhooggepompt en met een warmtepomp op de gewenste temperatuur gebracht.

Aquathermie kent drie varianten: thermische energie uit oppervlaktewater, uit afvalwater en uit drinkwater. De eerste variant lijkt aantrekkelijk voor de glastuinbouw. Dat is de reden waarom Kas als Energiebron, het innovatieprogramma van Glastuinbouw Nederland en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, zich heeft aangesloten bij de Green Deal van vorige week. Het is een van de opties voor glastuinbouwbedrijven om hun energievoorziening te verduurzamen, stelt Glastuinbouw Nederland.

Koppert Cress

Koppert Cress in Monster is het enige glastuinbouwbedrijf in Nederland dat gebruikmaakt van aquathermie. 'Dat we aquathermie benutten, is een toevallige samenloop van omstandigheden', zegt Bart van Meurs, die zich bij Koppert Cress bezighoudt met technische innovatie.

In 2010 is het bedrijf uitgebreid met kassen met watergekoelde ledlampen en heeft het bedrijf een WKO en een installatie aangelegd om de lampen te koelen bij storingen. Koppert Cress heeft nooit last gehad van uitval, waarop het idee ontstond om de warmte van de sloot De Poel te gebruiken.

Vijf warmtebronnen

'We hadden al de WKO waardoor de investeringen beperkt bleven', legt Van Meurs uit. Vier jaar geleden is het glastuinbouwbedrijf begonnen met de aquathermie, dat een van de vijf warmtebronnen is voor de WKO. De andere vier zijn de koelcellen, de zonnecollectoren op het schuurdak, de luchtbehandelingskasten in de kassen en de koelwarmte van de ledlampen.

Van Meurs schat dat aquathermie 10 tot 15 procent van de warmtebehoefte vult. Het bedrijf heeft er geen vergunning voor nodig en het water is gratis. Dat maakt het aantrekkelijk. 'Zou Koppert Cress ergens anders een glastuinbouwbedrijf beginnen, dan ligt de optie van aquathermie zeker op de tekentafel. Het is een betrekkelijk eenvoudige vorm van duurzame warmtewinning.'

Tot die conclusie zijn onderzoekers van Wageningen University & Research en adviesbureau AAB ook gekomen. In het streven van de glastuinbouw om volledig vrij van fossiele energie te telen, is het gebruik van oppervlaktewater als duurzame warmtebron een aantrekkelijke optie, schrijven zij in het rapport 'Tuinbouw zonder fossiele energie' dat eerder dit jaar verscheen.

Zes teelten

Voor de studie hebben de onderzoekers fossielvrije opties bekeken voor zes teelten en daarvan de kosten bepaald. Het gaat om belichte en onbelichte tomaat, chrysant, alstroemeria, warme potplant en radijs. Ze hebben drie prijsscenario's gehanteerd: een referentiescenario met de prijzen van nu, een transitiescenario van bijvoorbeeld over tien jaar en een eindscenario, vanaf 2040, waarin geen fossiele brandstoffen meer worden ingezet.

Bij het huidige prijsniveau is een WKK voor warmte en elektra de beste optie. Aanvullend is fossielvrije warmte uit geothermie of biomassa aantrekkelijk dankzij SDE+-subsidie. Bij stijgende energieprijzen kan de situatie snel omslaan.

Warmtepomp

'Vooral de inzet van een warmtepomp, die warmte uit oppervlaktewater benut, is dan interessant', staat in het rapport. De investeringen in een WKO en warmtepomp zijn relatief gezien laag.

Dat er verder geen glastuinbouwbedrijven zijn die thermische energie uit water benutten, komt volgens Rob van der Valk, beleidsspecialist energie en klimaat bij Glastuinbouw Nederland, doordat aquathermie duurder is dan aardgas. 'Het vraagt net als andere duurzame energie om subsidie. Daarvoor loopt een traject voor SDE+.'

Potentie

Evenals de schrijvers van 'Tuinbouw zonder fossiele energie' verwacht Van der Valk dat aquathermie potentie heeft voor verspreide bedrijven in de buurt van water. 'Voor dit soort bedrijven zijn er minder alternatieven', legt hij uit. 'Het potentieel moet verder blijken uit de Green Deal en de betrokkenheid van Kas als Energiebron daarin.'