'Lange staart vraagt om uitgebreide aanpak'

Achtergrond Varkens John Lamers 04 mei 2019 om 06:40uur

Welke maatregelen kun je nemen om staartbijten te voorkomen? Dat was de belangrijkste onderzoeksopgave voor varkenshouder Erik Stegink uit Bathmen tijdens zijn Nuffield Scholarship dat hij eind 2018 heeft afgerond. Zijn ervaringen bewijzen dat het houden van varkens met een lange staart vraagt om de juiste combinatie van meerdere factoren.

%27Lange+staart+vraagt+om+uitgebreide+aanpak%27

Voor zijn onderzoeksopdracht voor het Nuffield Scholarship bezocht varkenshouder Erik Stegink uit Bathmen Oost-Duitsland, Spanje, Brazilië, Finland en Zwitserland. De laatste twee zijn de enige landen met langdurige praktijkervaring met lange staarten. In beide landen geldt een strikt coupeerverbod.

Omdat Finse varkensbedrijven qua opzet en omvang goed met Nederland vergelijkbaar zijn, bezocht Stegink hier zes bedrijven.

Gunstige factoren

Zwitserse bedrijven zijn wat kleiner en neigen meer naar de biologische kant, maar ook hiervan kon de Overijsselse varkenshouder leren. 'Je hebt veel gunstige factoren nodig om staartbijten te voorkomen en te zorgen dat de varkens hun lange staart kunnen behouden.'

Op een kunststofvloer hoor je constant het tikken van klauwen

Erik Stegink, varkenshouder in Bathmen

Zijn de omstandigheden goed, dan kan het aantal aangetaste staarten worden beperkt tot 1,5 à 2 procent. 'Je aandacht moet je vooral richten op de biggen. Want vanaf twee tot drie weken na spenen begint het staartbijten.'

Twee klimaten

Om staartbijten te voorkomen, werken Finse en Zwitserse bedrijven met twee klimaten: een aangenaam klimaat om te rusten en een koeler klimaat voor de activiteiten. Daarnaast speelt de gezondheidstoestand van de varkens een rol.

'In Finland en Zwitserland ligt de gezondheid op een hoger niveau dan in Nederland. Er zijn bijvoorbeeld geen PRRS-problemen en andere basisziekten waar wij mee worstelen. De dieren lopen daardoor minder andere ziekten op en dat scheelt stress.'

Voeding

De voeding van de varkens is een voorname factor. Ten eerste blijkt het nodig de varkens vaker per dag te voeren. Zes keer per dag brijvoer geven, lijkt het beste. Dan zijn de varkens vaker per dag afgeleid.

Wisselen van voer heeft een negatief effect. De varkens worden daar onrustig van en dat lokt staartbijten uit. Daarom krijgen de gespeende biggen in Finland op enkele bedrijven tijdens de gehele opfok steeds hetzelfde voer.

Ten slotte speelt het aminozuur tryptofaan in het voer een belangrijke rol bij het voorkomen van staartbijten. Een hoger gehalte aan tryptofaan zorgt ervoor dat de hersenen meer serotonine kunnen aanmaken. Bij voldoende serotonine worden de dieren rustiger. Een tekort kan zorgen voor stress en agressie. 'In het Finse en Zwitserse voer zit dan ook veel meer tryptofaan dan bij ons.'

Vloer

Volgens een Finse varkenshouder speelt ook de vloeruitvoering in het hok een belangrijke rol bij staartbijten. Verwarrend genoeg vindt hij een kunststofvloer ongeschikt voor gespeende biggen.

Stegink: 'Dat klinkt vreemd, want wij vinden kunststof juist comfortabel voor de big. Maar een kunststofvloer blijkt nogal gehorig. Als je er zelf op gaat liggen, hoor je constant het lopen en tikken van de klauwen. De Finnen gebruiken daarom een combinatie van verwarmde betonroosters en stalen roosters. Dat helpt ook nog bij de twee klimaten.'

Ruimte

Verder krijgen de biggen wat meer ruimte in de hokken. Naast deze zaken is ruime beschikbaarheid van organisch afleidingsmateriaal een belangrijke factor. Stro werkt goed, zag een Zwitserse varkenshouder. Ook Finse varkenshouders gebruiken organisch materiaal via strokokers en/of papier.

Een laatste maatregel is het vroeg socialiseren van de biggen. Daar heeft Stegink zelf al lang ervaring mee. Vanaf een dag of drie tot vijf na de geboorte haalt hij de achterschotten van de kraamhokken weg en kunnen de biggen kennismaken met elkaar en bij andere zeugen zogen.

Oplossing zoeken

Op basis van alle kennis die de varkenshouder verzamelde, bedacht hij een oplossing waarmee zo veel mogelijk positieve factoren worden gecombineerd. Daarbij hield hij in het achterhoofd dat die oplossing in een bestaande afdeling voor gespeende biggen inpasbaar moest zijn.

Samen met Wilfred Markvoort van Velvetgrass, Veterinair Centrum Someren en ForFarmers ontwikkelde Stegink de Pig-Nick. Dit is een verhoogd plateau met bovenop en eronder kunstgras. De Pig-Nick dingt mee naar de prijzen bij Het Beste Idee van Varkensland.

Het plateau speelt in op vaker voeren, ruimte om te exploreren en ruimte om te schuilen in een aangenaam klimaat. © De Snuitgeverij

Kunstgras

Onder het verhoogde plateau is een aangenaam klimaat en de biggen kunnen eronder kruipen, terwijl de ruimtetemperatuur in de afdeling omlaag kan. Het kunstgras is comfortabel om op te liggen en dempt de geluiden van de kunststofvloer. Boven op het kunstgras kan meerdere malen per dag worden gevoerd om aan het minimum van zes keer daags te komen.

'De biggen zoeken het voer tussen het gras, waardoor ze aan een groot deel van hun exploratiebehoefte kunnen voldoen. Bovendien kan organisch afleidingsmateriaal, zoals stro of luzerne, worden gebruikt. Op roostervloeren in de biggenafdeling is dat niet toepasbaar.'

Toekomst

Of het de ultieme oplossing is, kan de varkenshouder nog niet zeggen. 'Het combineert veel zaken die staartbijten kunnen verminderen. De toekomst zal leren hoe het uitpakt.'

Cultuurverschillen in Nuffield-netwerk

Het Nuffield Scholarship zorgt ervoor dat de 'studenten' een jaar lang uitgebreid kunnen zoeken, netwerken en studeren op een oplossing voor hun onderzoeksopdracht. Deelnemen aan het Nuffield-netwerk noemt varkenshouder Erik Stegink uit Bathmen bijzonder. 'Je reist rond over de hele wereld en komt in contact met diverse mensen.' Agrarische ondernemers uit alle sectoren doen mee. Stegink vindt het jammer dat er weinig mensen vanuit de varkenssector meedoen. 'In mijn jaar was dat alleen Roland van Asten.' In veel landen wordt anders tegen landbouw aangekeken dan in Nederland, merkt de varkenshouder uit Bathmen. Dat geldt zeker voor antibioticagebruik en dierenwelzijn. In de Verenigde Staten, Canada en Azië is antibioticagebruik in de veehouderij nog normaal. 'Daar geldt nog vaak de regel dat als een dier geen antibiotica heeft gehad, het dan vast wel ziek is geweest en daardoor geen gezond vlees heeft kunnen produceren. Dat is net andersom als in Nederland en bijvoorbeeld Duitsland het geval is. Heeft een varken bij ons geen antibiotica gehad, dan weet je dat het niet ziek is geweest en is het vlees gezond.' De bewustwording over antibioticagebruik buiten de EU is aan het veranderen, maar het gaat langzaam, signaleert Stegink. Ook werd hem duidelijk dat dierenwelzijn, zeker varkens met lange staarten, wereldwijd nog geen issue is. In Europa begint het in landen als Nederland, Duitsland en België een rol te spelen. Er zijn maar twee landen met veel praktijkkennis en -ervaring: Finland en Zwitserland. 'Het is toch wel een openbaring om dat zelf te constateren. Dat is toch anders dan wanneer je het alleen van horen zeggen hebt.'