Kwekersrecht blijft heikel punt in Chinese sierteelt

Plantum, de branchevereniging voor bedrijven met plantaardig uitgangsmateriaal, helpt landen bij het opzetten van kwekersrechtsystemen, samen met Naktuinbouw en het ministerie van LNV. Dit geldt bijvoorbeeld voor China, dat met ruim 1,3 miljard consumenten voor de Nederlandse sierteelt een interessante markt is. Kwekersrecht is in het Aziatische land echter niet zo vanzelfsprekend als in Nederland.

China kende tot 1990 geen eigendomsrecht, maar voerde in 1991 de eerste kwekersrechtwet in. Die is gebaseerd op het verdrag van de Internationale Unie voor de bescherming van nieuwe plantenvariëteiten (UPOV) uit 1978.

Verbeterde versie

Kortgeleden hebben de Chinese autoriteiten een voorstel gepubliceerd voor een verbeterde versie. Die gaat een stuk in de richting van het UPOV-verdrag uit 1991, waarin de positie van de kwekersrechthouder behoorlijk versterkt is. 'Het zal waarschijnlijk nog wel zo'n twee à drie jaar duren voor deze wet ook daadwerkelijk wordt geaccordeerd. Dat zou een enorme stap vooruit betekenen', zegt jurist Judith de Roos van Plantum.

'Een aantal gewassen valt in China inmiddels onder het kwekersrecht, zoals roos, tulp, anjer, clematis, gladiool, phalaenopsis, gerbera, lelie en chrysant. Recent zijn daar alstroemeria en pelargonium bij gekomen. Maar er staan nog heel wat gewassen niet op de lijst en ook aan het handhaven van het recht valt nog wel een en ander te verbeteren.'

Intellectueel eigendom

Raoul Haegens van Naktuinbouw zegt dat de grootste problemen zich in China voordoen op twee gebieden. Ten eerste is kwekersrecht vaak nationaal geldig. Rassen die beschermd zijn in Europa, hoeven dat in China niet te zijn. Dat betekent dat Chinese kwekerijen geen royalties betalen, waardoor de eigenaren van een ras inkomsten mislopen.

Het tweede probleem is dat controle op de naamgeving moeilijk is, volgens Haegens vooral bij de vertaling van gewasnamen. 'Het gebeurt weleens dat een Nederlands bedrijf voor een ras in China kwekersrecht aanvraagt, maar dat de link tussen die aanvraag en de vertaalde rasnaam verloren gaat.'

Vertegenwoordigers van Plantum en Naktuinbouw gaan regelmatig naar China om te overleggen met het ministerie van landbouw. Zij geven daarnaast workshops over het handhaven van kwekersrecht aan lokale deskundigen. Plantum heeft ook een China-werkgroep waarin verschillende Nederlandse bedrijven zitten die zaken doen met China.

Illegalte teelt

Deze bedrijven lopen tegen gevallen van illegale teelt aan, waarbij het vaak lastig is om aan bewijsmateriaal te komen en aan te tonen dat het echt hun rassen zijn. Sommige twijfelen er daardoor aan of ze wel zullen doorgaan met zakendoen in China. Ze zijn bang dat Chinese bedrijven de kennis over hun rassen illegaal kopiëren.

Bij het vastleggen van de informatie over een bepaald ras voor het kwekersrecht, onderzoeken deskundigen de onderscheidbaarheid, uniformiteit en stabiliteit. Dergelijk onderzoek dient nauwgezet te gebeuren en verschilt van gewas tot gewas.

Voor bedrijven is de bescherming van hun rassen door het kwekersrecht belangrijk, maar voor rechters is het soms lastig om over kwekersrechtinbreuk te oordelen. Volgens De Roos heeft China inmiddels een drietal rechtbanken aangesteld specifiek voor inbreuk op intellectueel eigendom, waardoor hun rechters meer expertise zullen opbouwen met dit soort zaken.

Illegaal vermeerderen

HilverdaKooij, actief in selectie, veredeling en vermeerdering van potplanten en snijbloemen, heeft daar ervaring mee. 'Jaren geleden wilden wij een rechtszaak aanspannen tegen een bedrijf dat onze beschermde rassen illegaal vermeerderde, maar halverwege de voorbereidingen liet de Chinese advocaat het afweten', zegt intellectual property manager Peter van der Weijden.

'Voor ons wogen de kosten daarna niet meer op tegen de baten en daarom zijn we ermee gestopt. We verwachten binnen een aantal jaren wel weer te gaan handhaven. Verder letten we heel sterk op met welke bedrijven we zaken doen.'

Stappen in goede richting

De Roos: 'China zet stappen in de goede richting, ook om hun eigen veredelingsindustrie te helpen. Hoewel het voor telers niet altijd leuk is om royalties te moeten betalen voor rassen die onder het kwekersrecht vallen, zien ze wel het belang van toegang tot nieuwe rassen. En in de toekomst hebben Chinese kwekers er zelf ook voordeel bij met zelf ontwikkelde rassen.'

De jurist vervolgt: 'De Chinese overheid gunt de bevolking wel ruim de tijd om zich aan te passen. Daar komt nog bij: wetgeving is één, maar toepassing daarvan in de praktijk is iets anders.' In haar ogen is het een kwestie van lange adem en in gesprek blijven met de Chinese overheid.

Cultuur

Op het Chinese kantoor van chrysantenveredelingsbedrijf Deliflor regelen Chinese medewerkers de lokale kwekersrechten voor de rassen die het bedrijf heeft ontwikkeld. 'De cultuur is nog niet afgestemd op kwekersrecht', zegt Aike Post, manager breeding.

'Lokale kwekers moeten eraan wennen dat ze niet zomaar stekjes mogen vermeerderen zonder royalties te betalen. Bewijsvoering is ook lastiger, omdat China nog niet beschikt over de methoden om met behulp van DNA een ras te identificeren. Bovendien is het een immens land, waarin het bijna onmogelijk is om alle goederenstromen in kaart te brengen.'

Stap vooruit

Haegens stelt dat de Chinezen eigendomsrechten zelf ook steeds belangrijker vinden. De afgelopen vijf jaar hebben zij steeds meer innovaties doorgevoerd, vooral voor de lokale markt.

In tegenstelling tot wat de deskundige had verwacht, hebben de Chinese bedrijven nog geen dusdanig goede rassen ontwikkeld dat ze geschikt zijn om ook buiten de landsgrenzen op de markt te worden gebracht. 'Ik weet zeker dat ze daar wel naar streven, zeker in de zaadsector.'

Projecten

Vanuit het Community Plant Variety Office (CPVO), verantwoordelijk voor kwekersrecht in Europa, loopt in 2019 een project in China op het gebied van intellectueel eigendom. Het doel is om het land weer een stap vooruit te laten zetten op het gebied van kwekersrecht. Het CPVO zal Chinese overheidsvertegenwoordigers trainen.

Naktuinbouw verzorgt samen met de Franse en Duitse zusterorganisaties GEVES en BSA technische trainingen. Naktuinbouw verwacht dit jaar daarnaast twee DUS-onderzoekers uit China die stage komen lopen in groentegewassen.