Marc Calon: 'Aversie tegen EU is bedreiging'

Calon sloot onlangs zijn wintertour af. In de afgelopen maanden sprak hij bij een tiental lokale LTO-afdelingen in het land vele honderden leden toe over de huidige stand van zaken in de boerenbelangenbehartiging. Hij proefde een goede sfeer. 'Ondanks dat in sommige gebieden boeren en tuinders door de droogte een zwaar jaar hebben gehad.' Wel merkt hij dat boeren en tuinders in toenemende mate zuchten onder de regeldruk.

'De dilemma's en gedwongen keuzes moeten we beter voor het voetlicht brengen'

LTO-voorzitter Marc Calon

'Er treedt een soort verongelijktheid op, boeren smachten naar erkenning. Ze werken dag en nacht in niet altijd makkelijke omstandigheden. En dan heb je te maken met een redelijk kleine groep politici, beleidsmakers, journalisten, stakeholders en ngo's die een mening hebben over de land- en tuinbouw.'

Respect in de Troonrede

Calon verwijst naar de troonrede waarin de koning vroeg om meer respect voor boeren en tuinders. 'De dag erna onderzocht de Telegraaf dit in een poll en 92 procent van de lezers was het met de koning eens. Het demoniseren van de boer moet dus stoppen en zelf moeten we ook wat minder lange tenen hebben en meer uitgaan van onze eigen kracht.'

Met die eigen kracht zit het volgens Calon wel goed. Hij praat de LTO-leden graag bij over de grote bijdrage die ze leveren aan BV Nederland. 'Dat beeld is binnen en buiten de sector een beetje weggezakt.'

De agrifoodsector is goed voor 761.000 banen en levert 58 procent van het handelsoverschot in goederen. De exportwaarde, inclusief kassen en machines, bedraagt 100 miljard euro. 'Vaak hoor ik zeggen dat we een kleine club zijn die niet veel voorstelt. Dat is dus niet waar.'

Calon ziet de sector wel veranderen. Bedrijven gaan onderling meer verschillen. Er zijn boeren en tuinders die kiezen voor een lokale en regionale afzet, of omschakelen naar een biologische productie. Daarnaast zullen bedrijven zich nog verder gaan specialiseren, zoals multifunctionele boeren en bedrijven die voor de binnenlandse en buitenlandse markt produceren.

Groei productie

'In 1990 hadden we nog 100.000 fulltimers in de sector, nu zijn dat er 50.000. Die daling zet door met zes stoppers per dag. De productie is in die jaren niet afgenomen. Minder boeren en tuinders produceren meer door technologische vooruitgang en meer kennis. Daarbij gaat de werkgelegenheid ook omhoog. Want we krijgen grotere boeren die meer activiteiten ontplooien. Die zich gaan specialiseren op een teelt of product. '

In de toekomst komt de focus van de agrarische productie steeds meer te liggen op het creëren van toegevoegde waarde, meer diversiteit en meer specialiteiten, voorspelt Calon. 'Meer calorieën produceren is niet nodig. Voor de 10 miljard mensen die in de toekomst op aarde rondlopen is er straks genoeg voedsel. Onze boeren en tuinders moeten meer producten produceren die om een hoger kennisniveau vragen en waar een hogere marge op zit', zegt hij.

'Onze coöperaties, zoals FrieslandCampina met speciale melkstromen, zijn daar al mee bezig. Je bent er alleen niet zomaar. Het is een continu groeipad. Een mooi voorbeeld vind ik Rob Baan van Koppert Cress, die zijn kiemplantjes direct levert aan restaurants en samenwerkt met topkoks. Daarmee zoekt hij de bovenkant van de markt op. Maar er zijn meer bedrijven die nieuwe markten bedienen, van groot tot klein.'

Bij de verdere diversificatie van de agrarische sector blijft de export van levensbelang, benadrukt Calon. 'Onze goede marktpositie hebben we te danken aan onze ligging in een vruchtbare delta, ons klimaat, onze kennisontwikkeling, maar ook doordat we tegen onze belangrijkste exportmarkt aanliggen. 80 procent van onze agrarische productie zetten we af in Europa.

Stadstaat met landbouw

'We zijn een stadstaat waar landbouw bedreven wordt. Onze productie kunnen we nooit zelf consumeren. Mensen die roepen dat Nederland alleen nog maar kennis moet exporteren, snappen niet wat de primaire factoren zijn die geleid hebben tot die sterke Nederlandse landbouw.'

Ondanks het belang van de export wordt de voorzitter van LTO Nederland 'niet zenuwachtig' van de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen. Dergelijke verschuivingen horen bij de hedendaagse politiek horen, weet Calon.

'Partijen die zeggen dat de grenzen dicht moeten of dat we afscheid moeten nemen van de euro, bedreigen onze exportpositie. Die miskennen de enorme positieve invloed die één munt heeft voor onze exportpositie, en dus voor onze inkomenspositie. Of dat nu Alternative Für Deutschland, Marine Le Pen, de brexiteers of hier Geert Wilders of Thierry Baudet betreft, het gaat om het mechanisme.

'De slinger van meer liberalisme en open grenzen slaat wat terug naar meer protectionisme. Het bekendst is natuurlijk Donald Trump met zijn handelsoorlog. De Van Drie Groep heeft een paar jaar geleden toegang gekregen tot de Amerikaanse markt. Je moet er niet aan denken dat daar straks een heffing overheen komt.'

De brexit is het gevolg van de aversie van de Britten tegen de zittende macht en is niet zozeer een anti-Europastem, analyseert Calon. 'Hetzelfde zie je hier. Voor de agrarische sector is dat gevaarlijk, omdat we een klein land met een hoge productie zijn.

EU-verkiezingen als referendum

'De Europese verkiezingen in mei worden naar alle waarschijnlijkheid een referendum voor of tegen de EU. Ik hoop dat Nederlanders in de gaten hebben dat we zonder de EU teruggaan naar het welvaartsniveau van zo'n 35 jaar geleden.'

Ondanks de recente verkiezingsuitslag verwacht Calon niet dat de opdracht voor de belangenbehartiging wezenlijk verandert. 'Het boerenblok in de politiek is gehalveerd. Ga je tellen, dan kom je nu in Tweede Kamer aan 40 zetels voor de landbouw. Voor de rest tot aan 76 zetels moeten we elke dag ons best doen. De rol van een belangenorganisatie wordt daardoor steeds belangrijker.'

Naast het kritische EU-geluid maken de groene partijen in Europa een opmars, ziet Calon. 'Ik zit al sinds 1990 in de landbouwlobby. Ik zat fris op mijn post als voorzitter van de Groninger Maatschappij van Landbouw toen de akkerbouwacties ontstonden. Later werden deze overgenomen door de 'Bende van Vijf'.

‘Soms bereik je resultaat voor het oog van het publiek en soms wordt dat achter de schermen bereikt. Soms zit het mee. Zoals nu met dit regeerakkoord, waar we een grote bijdrage aan hebben geleverd. Daarin staan geen volumemaatregelen, dus geen krimp van de veestapel.

'Als we een formatie krijgen met meer groene partijen die als agendapunt klimaat en minder dieren hebben, dan staat de omvang van de veestapel direct bovenaan de agenda. Ik hoop dat dit kabinet de rit uitzit. De politiek is net zo volatiel als het weer. Het is als over ijsschotsen lopen in het donker. Je weet ongeveer waar de overkant is en het is spiegelglad.'

Calon volgt de formatie in Zuid-Holland, onder leiding van Hans Wiegel, met grote interesse. 'Daar is de veenweideproblematiek een van de grote issues. Wordt het daar een verhoging van het waterpeil of kunnen boeren er met peilgestuurde drainage aan de slag? Ik ben benieuwd wat ze daarover in het coalitieakkoord gaan schrijven. Als ze mee willen doen dan moet het FvD daarin een positie kiezen.'

Versnippering vergroot rol belangenbehartiging

LTO Nederland wil veel vaker de mening van leden peilen, zegt Calon. 'Het sluiten van deals zal door de versnippering van de politiek lastiger worden. We willen de dilemma's waarvoor wij komen te staan meer delen met de achterban. De keuzes die we gedwongen moeten maken als belangbehartiger moeten we beter voor het voetlicht brengen.'

De LTO-voorzitter verwijst naar vragen die hij in de afgelopen maanden kreeg van leden. 'Waarom we akkoord zijn gegaan met onderzaai onder mais? Als je daar als boer mee geconfronteerd wordt, is dat bijzonder vervelend. Maar het alternatief was lagere gebruiksnormen. In zo'n geval kiezen wij voor de minst slechte oplossing, ook al is die niet populair onder boeren.'

Emoties fosfaatreductieplan

Een onderwerp dat nog steeds veel emoties losmaakt, is het fosfaatreductieplan. Calon heeft de behoefte om uit te leggen dat hier meer speelde dan alleen een vermindering van de mestproductie.

'Het fosfaatreductieplan was nodig om derogatie te verkrijgen, daarnaast was er ook veel weerstand van collega melkveehouders uit andere EU-landen en de milieuridders. Na het afschaffen van het melkquotum zijn Nederland en Ierland veel meer gaan melken. Daardoor zakte de melkprijs in heel Europa van 35 cent naar 28 cent. Dat had grote gevolgen voor de plattelandseconomie in grote delen van Duitsland en Frankrijk. Ja, die vinden ons dan even niet meer zo aardig.

'Daarna werden wij in Brussel ook nog geconfronteerd met vragen over mestfraude, het I&R-gedoe en fipronilzaak. 'Hoe zit dat met jullie controlesystemen', hoorde ik dan. Burgers en boeren in de rest van Europa vragen zich af of wij nog wel goed bezig zijn. En dat is rampzalig in een markt waarbij je naar die landen exporteert. De ingreep met het fosfaatreductieplan ging dus niet alleen over de bescherming van het milieu, maar ook over het bewaken van onze concurrentiepositie.'