'Het is lang onzichtbaar, maar het is ook extreem gewelddadig'

Als de politie Lingewaard afgelopen najaar een vondst doet van drugsafval, leidt het spoor naar een drugslab in het Brabantse Haaren. 'Mooi resultaat', reageert Dros op Twitter. 'Criminelen moeten in de gaten krijgen dat je niet zomaar wegkomt met het dumpen van drugsafval en de productie van synthetische drugs.'

Ik vind ondermijning een sluipmoordenaar voor de democratie

Oscar Dros, politiechef van de Eenheid Oost-Nederland

De politiechef voert een intensieve strijd tegen ondermijnende criminaliteit. Vanuit het hoofdkantoor in Apeldoorn geeft hij dagelijks leiding aan de achtduizend agenten van zijn eenheid.

In met name Zuid-Gelderland steekt ondermijning de kop op. Verschuift het werkgebied van criminelen van Limburg en Brabant richting het oosten?

'Ik denk het niet. We volgen de ontwikkelingen nauwlettend en volgens mij is er sprake van een autonome groei van ondermijning. We kunnen als politie positief zijn over de terugloop bij straatroven en woninginbraken, maar we zien ook een verandering in criminaliteit: meer cybercrime en meer ondermijning.'

Afgelopen najaar heeft minister Ferdinand Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) eenmalig 100 miljoen en jaarlijks 10 miljoen euro beschikbaar gesteld voor de aanpak van ondermijning. Een deel is bestemd voor opsporing in het buitengebied. Wat doet de politie met het extra geld?

'We breiden het aantal rechercheurs de komende jaren uit met 23 fte. Zeker tweehonderd agenten van onze eenheid zijn volledig met het opsporen van ondermijnende criminaliteit bezig.

'De hoogte van het bedrag onderschrijft de prioriteit die de minister aan de aanpak stelt. Voor ons is samenwerking de sleutel. Dat doen we onder meer in het Regionaal Informatie en Expertise Centrum, maar ook met onder andere gemeenten, Belastingdienst en Fiscale inlichtingen en opsporingsdienst. Daar gaat het geld ook heen. Iedere euro is welkom.'

Wat levert deze samenwerking op?

'Ongelooflijk veel nieuwe inzichten, informatie en interventiestrategieën. We zijn helemaal af van het idee dat het opsporen van drugscriminaliteit alleen een taak van de recherche is. Een wijkagent kan veel relevante informatie boven tafel krijgen over verdachte locaties. Als het om het buitengebied gaat, doen we ook een oproep aan boeren om verdachte omstandigheden te melden aan de politie of via Misdaad Anoniem.

In Zuid-Nederland zijn er twee keer per jaar grote gecoördineerde acties tegen ondermijning in het buitengebied. Wat is de aanpak in het oosten?

'We hebben allerlei grote en kleine onderzoeken lopen. Soms trekken we bij een onderzoek meteen samen op met andere overheidsdiensten. Soms sporen we verdachte zaken eerst op en werken we achteraf met andere diensten samen om meer bewijs te verzamelen.'

Voor het tweede opeenvolgende jaar benoemt u de aanpak van ondermijning als topprioriteit voor de politie in Oost-Nederland. Waarom?

'Ik vind ondermijning een sluipmoordenaar voor de democratie. Het is lang onzichtbaar en als het aan het licht komt, is het vaak extreem gewelddadig, inclusief liquidaties en vergismoorden.

'Er gaan vermoedelijk miljarden euro's om in de productie van drugs, dus de belangen zijn groot. En het raakt alle facetten van onze samenleving, van burgemeesters en officieren van justitie die met de dood bedreigd worden, tot aan boeren die – bewust of onbewust – in zee gaan met criminelen. Linksom of rechtsom moeten we ondermijning een halt toeroepen.'

Het interview gaat hieronder verder. Beweeg door de tijdlijn met uw muis, de pijlen op uw toetsenbord of door te swipen.

Is het strafbaar als een boer onbewust een ruimte verhuurt aan een drugscrimineel?

'Dat is uiteindelijk aan een rechter. Tegen criminelen kun je maar één keer 'nee' zeggen en dat is het eerste moment dat ze aan de deur staan. Ga je vervolgens met hen in zee, dan volgt vaak bedreiging en afpersing en voor je het weet zit je tot in je nek in de problemen.

'Hoewel criminelen heel netjes kunnen overkomen en boeren soms diep in de schulden zitten, moet het gezonde verstand altijd de doorslag geven. Als iemand ver boven de marktwaarde een ruimte wil huren, dan moeten alarmbellen gaan rinkelen. Dus boeren, wees niet naïef! Bij twijfel, schakel de wijkagent in.'

Hoe kijkt u aan tegen de groei van het aantal drugsdumpingen?

'Het is een drama voor het milieu en een enorme kostenpost. Kortom: een heel naar visitekaartje van de criminelen. Criminelen worden steeds brutaler. We zien vaker drugslabs die aangesloten worden op de riolering en kennen ook het voorbeeld dat in mestkelders vloeistoffen geloosd worden. Dan is de schade nog veel groter.'

Is ondermijning de afgelopen jaren genoeg onder de aandacht gekomen in het buitengebied?

'We zien dat organisaties, zoals gemeentes, waterschappen, boeren en natuurorganisaties, zich in het buitengebied verenigen en het onderwerp op de kaart zetten. Zelf dragen we daar ons steentje aan bij: van voorlichtingsbijeenkomsten tot stevige repressieve maatregelen.

'Onze boodschap is: let op afwijkende of ongebruikelijke activiteiten in het buitengebied en doe daar melding van.'

Boeren en tuinders zijn soms bang om de politie te bellen uit vrees voor wraakacties. Hoe reageert u daarop?

'Ik begrijp dat hartstikke goed, maar we gaan zorgvuldig met het veiligheidsvraagstuk om. Tegelijkertijd vind ik dat wij als samenleving op moeten treden tegen ondermijning. Dit vraagstuk is van ons allemaal.'