Hoesje het liefst gerecycled of biobased

Vanuit milieuoogpunt kijkt de maatschappij steeds kritischer naar de duurzaamheid van verpakkingen. Plastic staat steeds meer in een kwaad daglicht bij de consument. Is dat wel terecht?

In verpakkingsland geldt de vuistregel dat het product zelf 90 procent van de milieulast bepaalt en de verpakking 10 procent. Om die reden is het belangrijk om bij het verpakken te kijken naar de functie ervan. Bij komkommers bijvoorbeeld zorgt een dun plastic hoesje ervoor dat ze langer houdbaar zijn. In dat geval heeft de verpakking nut.

Beschermen

'Als de verpakking om groenten, fruit en sierteeltproducten dient om ze te beschermen tegen beschadiging en bederf, is de milieubelasting van de verpakking bijna altijd lager dan wanneer het product bederft doordat het onverpakt is', zegt Linda Nijenhuis van Milieu Centraal, een voorlichtingsorganisatie die consumenten onafhankelijke, betrouwbare en praktische informatie geeft over het milieu.

Heeft een producent verpakking nodig om bederf tegen te gaan, dan kan hij kiezen voor verschillende materialen en soorten, zegt Nynke Arntzen, verpakkingskundige bij het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) dat bedrijven helpt om hun verpakkingen te verduurzamen. 'Daarbij kan de producent bijvoorbeeld denken aan de mate waarin het materiaal licht of zuurstof doorlaat.'

Papieren verpakking hoeft dan niet altijd beter voor het milieu te zijn dan plastic. Dik papier kan een hogere milieubelasting opleveren dan dun plastic als het dezelfde draagkracht moet hebben.

Ladder van Lansink

Volgens Arntzen is de Ladder van Lansink een goed hulpmiddel bij de keuze voor een verpakking die qua afval de minste impact heeft op het milieu. Het voorkomen van afval is altijd het meest gewenst.

De Ladder van Lansink komt voort uit een motie die CDA-Kamerlid Ad Lansink in 1979 indiende over de verwerking van afval. Hoe hoger een materiaal op de ladder staat, hoe milieuvriendelijker de vorm van afvalverwerking. Op de hoogste trede staat afvalpreventie. Daarna volgen hergebruik van de verpakking, hergebruik van de grondstoffen voor de verpakking (recyclen), verbranden met energieterugwinning, verbranden zonder energieterugwinning en storten. Storten van verpakkingsafval is in Nederland overigens niet meer toegestaan en verbranden zonder energieterugwinning gebeurt niet meer. Biologisch afbreekbare, ook wel composteerbare, verpakkingen zijn in opkomst. Micro-organismen kunnen deze afbreken, afhankelijk van temperatuur en aanwezigheid van zuurstof en water. In de huidige afvalverwerkingsinstallaties leveren biologisch afbreekbare verpakkingen alleen CO2, water en methaan op en geen compost, zoals adviesbureau CE Delft heeft onderzocht. Op dit moment is recyclen, verbranden en vergisten van verpakkingsmaterialen duurzamer. Het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) adviseert daarom te kiezen voor recyclebare materialen. Biologisch afbreekbare verpakkingen zijn wel een goede keuze als deze in combinatie met het product leiden tot het inzamelen van meer gft-afval of bij verwerking in een gesloten systeem. Een voorbeeld van zo'n systeem zijn bekers die bij festivals worden ingezameld en vervolgens verwerkt. Biologisch afbreekbare kunststof verpakkingen mogen volgens de regelgeving niet bij het gft-afval, maar bij het restafval. De overheid wil dit jaar nieuwe afspraken maken over biologisch afbreekbaar afval.

Afvalpreventie

Afvalpreventie is bijvoorbeeld mogelijk met de herbruikbare broodzakken en netjes voor groenten en fruit die in sommige supermarkten te koop zijn. Deze maken consumenten bewuster van het afvalprobleem en bevorderen het hergebruik van verpakkingen.

Als voorkomen niet mogelijk is, zijn herbruikbare verpakkingen en het toepassen van alternatieve grondstoffen zoals gerecycled en biobased materiaal de meest duurzame alternatieven, aldus Arntzen. Voor gerecycled kunststof heeft het KIDV samen met Rijkswaterstaat Leefomgeving een programma opgezet: 'Kunststof Verpakkingsafval als Grondstof'. Maar dit staat nog in de kinderschoenen.

Veel factoren

Of een verpakking duurzaam is, hangt van veel factoren af, zoals het transport en de energie die nodig zijn voor de productie tot het gedrag van de consument. Arntzen: 'We krijgen veel vragen over het plastic om de komkommer. Het blijft daarbij onderbelicht dat komkommers in de winter vaak de halve wereld over moeten reizen en het plastic hoesje de houdbaarheid verlengt.'

Samen met universiteiten en onderzoeksinstellingen heeft het KIDV een wetenschappelijk onderzoeksprogramma uitgevoerd. Daarin onderzochten zij onder andere de perceptie van duurzaamheid bij consumenten, die voor productverpakkingscombinaties nog wel eens afweek van de werkelijkheid. Bijvoorbeeld dat plastic altijd slecht is.

Om de consument beter voor te lichten, heeft Milieu Centraal samen met het KIDV het Meldpunt Verpakkingen in het leven geroepen.

Slecht imago

'Het is jammer dat plastic bij de consument zo'n slecht imago blijft houden', zegt Jos van Mil van snackgroentenspecialist Greenco. De verpakking van hun Tommies Mini Toppers, extra kleine snacktomaatjes, bestaat sinds voorjaar 2018 uit 100 procent gerecycled FSC-karton en gerecycled PET. Sinds november bestaan ook de Tommies-bekers en vanaf maart de emmers uit 100 procent gerecycled materiaal.

In de groente- en fruitsector ziet Arntzen steeds meer aandacht voor voedselverspilling en alternatieve verpakkingen. Het is daar niet altijd mogelijk om gerecycled kunststof verpakkingsmateriaal te gebruiken, omdat hier strenge eisen voor gelden en het materiaal in een eerder stadium ook voor voedsel moet zijn gebruikt. Dat is niet altijd even gemakkelijk te achterhalen.

Sierteelt

'Bij sierteelt kunnen we breder kijken. Daarvoor kunnen we bijvoorbeeld ook het polypropyleen of polyethyleen van gebruikte shampooflessen als grondstof gebruiken.'

Een voorbeeld van duurzame verpakkingen in de sierteeltsector is het assortiment dat bloemenverwerkingsbedrijf Fresco Flowers in Aalsmeer ontwikkelde samen met Kras Recycling. Daaronder valt de Eco-Flowerbag, waarvoor de grondstof eerder door Royal FloraHolland gebruikte polypropyleenfolie is.

Hele keten

De productie van de duurzame verpakkingen is ondergebracht in een nieuw bedrijf, Circular Plastics. Algemeen directeur Johan Thans: 'Wij verduurzamen zo het materiaalgebruik in de hele logistieke bloemenketen, van kweker tot en met de consument.'