Buijtenland van Rhoon wordt grote proeftuin

Afgesproken is dat in een periode van vijf jaar het gebruik van chemische gewasbescherming in de aardappelteelt wordt teruggebracht naar nul.

Daarnaast wordt een pilot insecticidevrije graanteelt opgezet, waarbij dit jaar in maaivruchten al wordt gestopt met de inzet van insecticiden om op die manier meer insecten en daarmee ook voedsel voor broedende en foeragerende vogels te creëren. Ook worden alternatieve ecologische teelten gestimuleerd. Enkele boeren zullen met name de teelt van veldbonen oppakken.

Concrete afspraken

Het waren dit soort concrete afspraken die in het plan van de boeren uit 2014 'Levend Buijtenland van Rhoon' ontbraken, vertelt Udo Prins, die namens het Louis Bolk Instituut het project begeleidt.

'De natuurmensen waren bezorgd over het ingediende plan, omdat dat te weinig concreet waarborgde dat de landbouw ook daadwerkelijk ging veranderen. Daarom zijn er nu harde afspraken gemaakt, waar iedereen mee akkoord is.'

Het Streefbeeld, dat in juni vorig jaar is gepresenteerd, is daar de uitkomst van. Het Jaarplan 2019, het eerste jaarplan van de recent opgerichte Gebiedscoöperatie Buijtenland van Rhoon, is de financiële onderbouwing voor de realisatie van de plannen uit het Streefbeeld in het eerste jaar.

Omslag

Voor de boeren in het gebied zal het een hele omslag betekenen. Bouwplannen worden geëxtensiveerd: de balans in de vruchtwisselingen wordt teruggebracht naar een verdeling van ongeveer 66 procent maaivruchten en 33 procent hakvruchten.

In maaivruchten is het belangrijk dat er weer meer voorjaarsgezaaide maaivruchten komen en dat er een grotere diversiteit aan bloeiende maaivruchten komt en rustgewassen als luzerne of grasklaver.

Gewasbescherming

Daarnaast wordt de chemische gewasbescherming teruggebracht. 'Het extensiveren moet je niet zien als een stap terug in de tijd', zegt Prins.

'Als we drastisch teruggaan in bemesting en in bespuitingen, dan kun je dat niet realiseren met de moderne akkerbouwgewassen. Die zijn te ver doorveredeld. Vandaar dat we kijken naar een ouder graanras als emmertarwe bijvoorbeeld of naar een eiwitrijk gewas als veldbonen. Die rassen groeien nu eenmaal makkelijker onder schralere omstandigheden.'

Emmertarwe

Wel benadrukt Prins dat verschraling en noodzaak tot emmertarwe gelden voor een beperkte oppervlakte waar is gekozen voor bijzondere akkerflora. Op de overige agrarische percelen mag gewoon volop worden bemest. Daar kunnen wintertarwe, aardappelen en spruiten worden geteeld.

De boeren die willen meedraaien in de wereldmarkt, hebben inmiddels eieren voor hun geld gekozen en zich laten uitkopen. 'De boeren die er nu nog zitten, snappen dat er een natuuropgave ligt en dat ze niet door kunnen gaan op de manier zoals ze altijd deden', zegt Prins. 'Ze willen graag de uitdaging aangaan, maar willen wel serieus worden genomen als ondernemer.'

Financiële tegemoetkoming

Dat betekent dat de boeren financieel tegemoetgekomen willen worden voor hun inspanningen, want de omslag zal zeker effecten hebben op de rentabiliteit van het bedrijf. 'We hebben daarom bijvoorbeeld ook afgesproken dat de coöperatie de kosten van eventuele schade en leergeld op zich neemt en dat de individuele boer daar niet voor hoeft op te draaien', zegt Prins.

Ook wordt in eerste instantie begonnen met vergoedingen die zijn gebaseerd op de SCAN. Deze SCAN-systematiek gaat ervan uit dat wanneer een agrariër op zijn eigen grond natuurmaatregelen aanlegt en deze dus tijdelijk uit productie haalt, deze niet alleen wordt vergoed voor de directe nettokosten van deze natuurmaatregel, maar ook voor de grondlasten en de gederfde inkomsten.

Kosten

Toch trekt het Jaarplan 2019 maar 64.250 euro uit voor de landbouwkundige maatregelen. Vergeleken met de organisatiekosten, 523.300 euro, een groot verschil.

Prins: 'De kosten voor de landbouwkundige maatregelen betreffen nog niet de helft van het totale oppervlak, omdat nog niet alle grond al in handen is van de coöperatie.'

Opstartfase

Daarnaast zit de organisatie nog in de opstartfase. Het begin kost altijd veel geld. Later zullen de organisatiekosten veel minder zijn.

De projectbegeleider van het Louis Bolk Instituut vindt het spannend. 'Er zit een bepaalde onzekerheid in. Het Streefbeeld is een stip op de horizon en we moeten uitvinden hoe we daar komen', zegt hij.

Biodiversiteit

'Uiteindelijk willen we naar een vorm van landbouw waarbij de scheiding tussen landbouw en natuur steeds meer vervaagt. Een landbouw die zo wordt ontworpen dat de aanwezige natuur de productie in de landbouw ondersteunt en de landbouw bijdraagt aan het herstel en het in stand houden van de biodiversiteit. Onze doelen zijn ambitieus, maar haalbaar.'

Prins heeft een studieclub opgericht voor de betrokken boeren. 'Verspreid in het land wordt er al geëxperimenteerd met onderdelen van ons plan, maar nergens komen al die puzzelstukjes samen. Door op werkbezoek te gaan, door onderzoeksrapporten te delen, willen we al die kennis samenbrengen in het Buijtenland van Rhoon. Het wordt een grote proeftuin.'