Vraagtekens bij verplichting vanggewas

Cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) geven een duidelijke daling van het areaal korrelmais in Nederland weer. In 2000 werd het gewas nog op 20.000 hectare geteeld, in 2016 op 9.000, in 2017 op 8.700 en in 2018 op 9.700 hectare.

Voor CCM, een nog kleinere teelt, geldt ook een sterkere daling in areaal. In het jaar 2000 werd CCM op 7.200 hectare geteeld en in 2016, 2017 en 2018 was dit respectievelijk 3.900, 3.500 en 4.500 hectare.

• Lees ook: Zaaien vanggewas vraagt maatwerk

Volgens Jos Groten, onderzoeker mais en voedergewassen van Wageningen University & Research (WUR), is het te verklaren dat de CCM- en korrelmaisteelt afgelopen jaar weer iets toenamen.

'In 2016 en 2017 is er veel gras geoogst, zes snedes waren geen uitzondering. Melkveehouders hadden veel gras. Vaker werd daarom geadviseerd om snijmais als CCM of als MKS te oogsten en niet de hele plant in te kuilen. Op die manier heb je naast gras als eiwitbron een prima energiebron met veel zetmeel. Maar door de droogte en lagere opbrengsten van 2018 verwacht ik dat dit plusje in areaal in 2019 weer verdwenen is.'

Lager saldo

Het teruglopende areaal van korrelmais de afgelopen acht jaar is volgens John Penning van Agrifirm te wijten aan de lagere opbrengsten. 'Daarmee gaat het gewas concurreren met andere akkerbouwgewassen. Korrelmais is een laat gewas en dat komt akkerbouwers niet altijd goed uit. Ook speelt mee dat korrelmais moet drogen voordat het afgezet wordt en dat betekent extra kosten.'

Erik Salemink, specialist bijproducten bij ForFarmers, ziet in Gelderland en Overijssel de laatste vijf jaar geen afname van CCM. 'Het afgelopen jaar is er wel aanzienlijk minder CCM ingekuild, doordat de opbrengsten per hectare aanzienlijk lager waren. Enkele grote klanten kopen CCM in via Duitsland.'

De prijs van CCM uit Duitsland en Nederland is volgens Salemink flink gestegen het afgelopen jaar. Betaalden boeren in het verleden 2 euro of minder per procent droge stof, afgelopen jaar lag de prijs tussen de 2,50 en 2,60 euro. 'Je moet er bovendien rekening mee houden dat het je tijd kost als je CCM hebt. Denk aan inkuilen, zand van de kuil halen, de CCM eruit halen en mengen.'

Vanggewas

Welk aandeel CCM en korrelmais in de bouwplannen van 2019 gaan vertegenwoordigen, is onzeker. Per 1 januari 2019 is het verplicht om op zand- en lössgronden na snijmais voor 1 oktober een vanggewas in te zaaien. Bij MKS, CCM, korrelmais en biologisch geteelde mais is dat 31 oktober.

Door achterblijven van een grote hoeveelheid gewasresten die moet worden ondergewerkt bij CCM en korrelmais, is een succesvol vanggewas via onderzaai niet aan te bevelen. Er zijn daarom veel twijfels over de haalbaarheid van deze maatregel.

Agrifirm ziet nu al een afname van 30 procent in de latere rassen, nu 35 tot 40 procent van het maisareaal verkocht is. 'Met de ultravroege rassen heb je een 10 tot 15 procent vroegere FAO en dus een vroegere oogst. Als je al op 10 april zaait en het weer zit mee, ben je op tijd om voor 1 oktober een vanggewas gezaaid te hebben', laat Penning weten. Hij ziet niet veel toename in bestellingen voor CCM-zaad.

Controle

Penning vraagt zich af hoe de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) straks gaat controleren of een boer CCM of snijmais geoogst heeft en of hij op tijd vanggewas gezaaid heeft. 'Bij korrelmais is controle makkelijker, omdat je de korrel afvoert van je bedrijf. De bewijslast bij CCM is lastig.'

Groten vindt de regel dat boeren voor 31 oktober een vanggewas gezaaid moeten hebben na korrelmais en CCM vreemd. 'Een vanggewas na eind oktober vangt vrijwel geen stikstof meer. Daar komt meestal niets van terecht', zegt hij.

'Veel CCM wordt vrij kort na snijmais geoogst. Dan lukt een vanggewas mogelijk al wel in de eerste helft van oktober. Deze regeling heeft denk ik niet veel effect heeft op rassenkeuze bij CCM en korrelmais. Boeren die korrelmais telen, kiezen sowieso al voor de vroegste rassen, vanwege de droogkosten.'

Schimmels

Wat wel van invloed is op de rassenkeuzes, zijn de schimmels die de laatste jaren de maisoogst bedreigen. De bladvlekkenziekte tastte in 2007 en 2008 veel maispercelen aan. Inmiddels staan er tolerante rassen op de Aanbevelende rassenlijst.

Maiskopbrand komt sinds 2012 in Nederland voor, met name op koudere en nattere gronden. 'Als je deze schimmel eenmaal in je perceel hebt, blijft deze er zeker vier jaar in', vertelt Groten.

'Op zwaar aangetaste percelen zie je halve opbrengsten bij korrelmais en CCM. En als je de CCM inkuilt, heb je kans dat het product onbruikbaar wordt. De sporen kunnen zelfs overwaaien naar andere percelen. Uit onderzoek blijkt dat er rassen beschikbaar zijn die de aantasting reduceren tot minder dan 1 procent.'

Maisstengelboorder

Ook de maisstengelboorder, die met name in Zuid-Limburg actief is, is een bron van zorg. 'Als je last hebt van dit insect, moet je geen korrelmais telen. De schade kan groot zijn', aldus de WUR-onderzoeker.

Groten voorziet de komende jaren een verbod op werende middelen tegen vogelschade in mais. 'Daar kun je geen resistente rassen voor kweken, de schade kan enorm zijn. Wat helpt? Verjagen, vogelverschrikkers, spiegels of cd's ophangen.'