Wim Kok (1938-2018)

In de hongerwinter onderging moeder Kok vernederingen bij de boeren in de omgeving van Bergambacht waar ze eten probeerde te krijgen voor haar gezin. 'Mijn moeder moest minstens 6 kilometer op de fiets om haar laatste laken tegen een fles melk te ruilen voor dat ondervoede kind dat ik toen was. En op zondag zaten die boeren wel weer op de eerste rij in de kerk', vertelde Kok in 1993 in een interview met NRC Handelsblad.

Dit soort ervaringen droeg bij aan het gevoel voor sociale rechtvaardigheid en aan de keuze voor de vakbond en sociaal-democratische PvdA. Toch was Kok geen man die bleef hangen in frustraties of afkeer van mensen met een andere overtuiging.

Akkoord van Wassenaar

Dat bewees hij als vakbondsbestuurder toen hij een heel belangrijke rol speelde in het afsluiten van het Akkoord van Wassenaar in 1982. Daarin spraken vakbonden en werkgeversvertegenwoordigers af de lonen te matigen in ruil voor arbeidstijdverkorting en nieuwe banen. Het akkoord, het begin van het veelgeprezen poldermodel, zorgde voor stabiliteit en leidde tot economische groei. Daarvan profiteerden ook de land- en tuinbouw.

Als minister-president had Kok geen directe bemoeienis met de agrarische sector. Wel bevatte de eerste troonrede die onder zijn verantwoordelijkheid was opgesteld (1994) een uitgebreide passage over de land- en tuinbouw met lovende woorden voor boeren en tuinders.

En het kabinet Kok beloofde 'door middel van lagere lasten en het wegnemen van belemmerende regels, voorwaarden te scheppen om de concurrentiekracht van de land- en tuinbouw te behouden'. Koks inspanningen voor een verdergaande Europese integratie waren helemaal in lijn met de belangen van de exportgerichte agrarische sector.

Van Aartsen en Brinkhorst

Kok was in de paarse kabinetten chef van twee ministers van Landbouw die een gespannen verhouding met de boeren ontwikkelden. Dat gold voor VVD'er Jozias van Aartsen, die bijvoorbeeld suggereerde dat de snelle uitbreiding van de varkenspest in 1997 de schuld was van de varkenshouders. Ook zijn mestbeleid was impopulair. Laurens Jan Brinkhorst (D66) wilde de nertsenhouderij verbieden en kwetste door MKZ getroffen veehouders met uitlatingen over hun geloofsovertuiging.

In hoeverre Kok op de achtergrond heeft ingegrepen en bijgestuurd, is niet bekend. Wel dat hij als man van het harmoniemodel heel ongelukkig was met dergelijke situaties.