Beschikbaarheid water prioriteit door droge zomer

'De droogte zijn we ingegaan vanuit de filosofie: boeren en tuinders zijn gewend aan een droge periode en kunnen daarmee omgaan.' Gerard Nabuurs, portefeuillehouder Water bij ZLTO, gaat even terug naar de maand juni. 'Maar geleidelijk aan bleken de ontwikkelingen de normale omstandigheden te boven te gaan.'

De zon maakte overuren, evenals de haspels. En de boeren en tuinders maakten zich vooral steeds meer zorgen. Zij houden hun hart vast als het gaat om de rekensom die aan het einde van dit jaar kan worden gemaakt. Voor velen zullen de tropische taferelen van deze zomer onderaan de streep voor negatieve naweeën zorgen.

Uitstel belastingbetaling

Om deze schade zoveel mogelijk te beperken, hebben de LTO-organisaties zeker niet stilgezeten. Het recentste voorbeeld van deze inzet is de succesvolle lobby van LTO voor uitstel van belastingbetaling voor boeren met liquiditeitsproblemen door de droogte.

Ook ZLTO kon enkele leden tijdelijk uit de brand helpen. 'Denk aan de actie #hetezomeroogst, waarbij producten die door de droogte niet aan de strenge eisen van de supermarktketen voldoen, toch hun weg vinden naar de consument', noemt Nabuurs als voorbeeld. 'Het begon met de pruimen uit Wemeldinge. Dat hebben we verder uitgerold. De actie loopt nog steeds en wordt nu ook landelijk opgepakt.'

Zoetwatervoorraad

Alle acties ten spijt, de extreme droogte legde opnieuw ongenadig hard de vinger op de zere plek in Zeeland en West-Brabant. Oftewel het ontbreken van voldoende zoetwater om de gewassen in leven te houden. 'Het belang van grote, strategische zoetwatervoorraden is evidenter geworden', beaamt Nabuurs.

'In ons werkgebied betreft dat vooral het Volkerak-Zoommeer (VZ). De roep om een zoet VZ, aangevuld met een uitbreiding van de zoetwateraanvoer, zal alleen maar groter worden. Het is alleen nog steeds niet duidelijk hoeveel regionaal publiek en privaat geld hiervoor uiteindelijk beschikbaar zullen zijn.'

In het verlengde hiervan zal ook de discussie over het mogelijk afsluiten van de Nieuwe Waterweg om de zouttong tegen te gaan nieuw leven worden ingeblazen, volgens de ZLTO-bestuurder. Met deze ingreep komt er aanmerkelijk meer zoetwater beschikbaar voor andere functies, waaronder de land- en tuinbouw.

Geen externe aanvoermogelijkheden zoetwater

Op Schouwen-Duiveland, Noord-Beveland, Walcheren en grote delen van Zeeuws-Vlaanderen is echter geen sprake van externe aanvoermogelijkheden van zoetwater. 'Het gebruik van water uit zoetwaterbellen neemt wel een vlucht. Vooral door de zoet/zoutkartering (met metingen vanuit een helikopter zijn ondergrondse zoetwatervoorraden in Zeeland in kaart gebracht, red.) hebben telers meer mogelijkheden, maar dat is niet toereikend', zegt Nabuurs.

'Dat geldt ook voor de landbouwwaterleiding op Zuid-Beveland die water uit de Biesbosch aanvoert. Afgesproken is dat wij als ZLTO samen met de Nederlandse Fruittelers Organisatie hierover het gesprek aangaan met leidingbeheerder Evides.'

Op de gortdroge zandgronden in het midden en oosten van Noord-Brabant en Limburg speelt weer een heel andere problematiek: de extreem lage grondwaterstand. De komende herfst en winter zal er alles aan moeten worden gedaan om het peil weer op niveau te krijgen voor 1 april 2019.

Grondwater

Dat het voor veel boeren en tuinders op dit moment niet de eerste en zeker niet de grootste zorg is, is natuurlijk een understatement. Als melkveehouder op hoge zandgrond weet Nabuurs dat maar al te goed. Toch wil hij het onderwerp grondwaterstand en het bufferen van water in natte perioden nu niet voor zich uit schuiven.

Volgens hem is de afgelopen weken wel degelijk gesproken over een mogelijk verbod op het onttrekken van grondwater in bepaalde delen van Brabant en Limburg, hoewel het nooit tot uitvoer kwam. Waterschappen in de regio's Twente en De Achterhoek hebben deze zomer wel aan deze noodrem moeten trekken.

De opgave voor de telers die niet kunnen beschikken over grondwater is nog veel zorgelijker in extreem droge situaties, realiseert Nabuurs zich. Juist daarom stipt hij het toenemende belang van teeltondersteunende voorzieningen (tov's) aan.

Risico's beperken

Nabuurs: 'De extremen in het klimaat zorgen ervoor dat fruittelers, vollegrondsgroentetelers en akkerbouwers risico's willen beperken door de teelt meer te conditioneren. In combinatie met nieuwe teelttechnieken worden voedingsstoffen en water veel efficiënter ingezet.'

Dit staat haaks op het ruimtelijke ontwikkelspoor van de provincies Noord-Brabant, Zeeland en Gelderland. Daar mogen nauwelijks meer tov's worden geplaatst. Nabuurs: 'Maar we gaan dit toch weer aankaarten bij de provinciale beleidsmakers. De klimaatverandering duwt de sector richting tov's, of je nou wilt of niet.'