Omvangrijke kavelruil in Oost-Zeeuws-Vlaanderen

Aan de kavelruil rond het dorp Graauw, gemeente Hulst, hebben acht akkerbouwbedrijven meegedaan. Het gehele traject, van de eerste stappen tot alles vastleggen, heeft ruim twee jaar geduurd, zegt Nic Kerckhaert, kavelruilcoördinator voor Oost-Zeeuws-Vlaanderen.

'Eigenlijk hadden we verwacht dat het passeren van de akte bij de notaris afgelopen najaar zou plaatsvinden. Uiteindelijk gebeurde dat pas dit voorjaar.'

Gemeente

De vraag kwam vanuit enkele akkerbouwers zelf, maar naarmate de kavelruil verder gestalte kreeg, sloten meer bedrijven zich bij de kavelruil aan. Ook gemeente Hulst was belanghebbende, vanwege de verkeersveiligheid. Die wilde graag de druk van landbouwverkeer op de Oude Kaai in Graauw verminderen. In een eerder stadium had de gemeente daar al eens aandacht voor gevraagd.

De dorpsraad van Graauw was enthousiast, omdat de kavelruil een verhoging van de verkeersveiligheid betekent.

Gelijkwaardige percelen

Akkerbouwer Pieter Verhaegen uit Graauw is een van de boeren die hebben deelgenomen aan de kavelruil. Verhaegen verbouwt aardappelen, suikerbieten, tarwe, wortelen en uien. Hij leverde drie kavels aan de andere kant van Graauw en twee in Clinge en kreeg er gelijkwaardige percelen voor terug die direct aan zijn bedrijf grenzen.

'Nu hoef ik niet meer door het dorp te rijden, wat veel tijd bespaart en veiliger is', zegt Verhaegen. 'De afstand tot mijn verste perceel is nu 0,5 kilometer, terwijl ik daarvoor 8 kilometer moest rijden.'

Oevers aanleggen

Daarnaast wilde Waterschap Scheldestromen stabiele oevers aanleggen langs de watergang die van Graauw naar het gemaal bij Paal loopt. Dat zou ten koste gaan van een strook van 5 meter langs de watergang.

Normaal gesproken gaat zo'n verlies aan landbouwgrond niet zonder slag of stoot, maar dankzij de kavelruil kon dit snel worden gerealiseerd. De wateropgave van het waterschap en vermindering van de verkeersdruk in Graauw waren belangrijke factoren tijdens deze kavelruil.

Alles moet kloppen

Een grote kavelruil als deze is een behoorlijke puzzel, stelt Kerckhaert. 'Probeer het zo klein mogelijk te houden, dan is de kans op afgunst onderling het kleinst. Alles moet kloppen, anders haken mensen af.'

Tien jaar geleden was de sector hier nog niet klaar voor geweest, denken Kerckhaert en Verhaegen. Mogelijk speelt het aantreden van een nieuwe generatie akkerbouwers een rol.

Rekensom

'Je bent boer om een boterham te verdienen', zegt Verhaegen. 'Als je efficiënter kunt werken, is de rekensom gauw gemaakt.' Maar grond is ook emotie, realiseren de twee zich. Kerckhaert: 'Daar moet je wel voorzichtig mee omgaan.'

Zo'n 172 hectare is van eigenaar verwisseld. Geen van de betrokken agrarische bedrijven heeft nadeel ondervonden van de kavelruil. De gronden waren vergelijkbaar qua kwaliteit en waarde. Daarbij ging het om bedrijven die allemaal op min of meer dezelfde teelten zijn gericht.

Dezelfde prijs

Vooraf is afgesproken dat voor alle gronden dezelfde prijs zou worden gehanteerd. Enkel provincie Zeeland en Waterschap Scheldestromen verlangen altijd taxaties. Alleen de provincie is er bij deze kavelruil 3,6 hectare bij ingeschoten.

De kavelruilcoördinator benadrukt dat de provincie alleen goed uitruilbare gronden accepteert. Doel van de provinciale grondenbank is om kavelruilprocessen te vergemakkelijken. 'Die gronden dienen als smeerolie voor het proces. Het is niet de bedoeling dat de provincie met mindere gronden blijft zitten, want dan zou de boel op den duur vastlopen.'

Haken en ogen

Kavelruil is een proces met haken en ogen. 'Er duiken altijd weer verrassingen op die je totaal niet verwacht, zoals in deze ruil fouten in het Kadaster', stelt Kerckhaert. 'Dergelijke tegenvallers behoren dan ook weer naar tevredenheid te worden opgelost.' Belangrijk is dat de kavelruilcoördinatoren genoeg informatie krijgen. 'Hoe meer informatie wij hebben, des te beter kunnen we de verbanden zien.'

De waarde van de grond die een akkerbouwer inbrengt, hoeft ook niet de enige overweging te zijn. Verhaegen: 'Het kan zijn dat je iets kleinere kavels terugkrijgt voor de gronden die je inbrengt. Maar als je kavels dichter bij huis krijgt of niet meer over de weg hoeft met je werktuigen, dan is dat ook een voordeel. Dat betekent ook minder afval op de weg.'

Hedwigepolder

Op de achtergrond spelen nog de plannen rond de ontpoldering van de nabijgelegen Hedwigepolder. Omdat daar landbouwgrond zal verdwijnen, had de provincie grond gereserveerd in de omgeving. Slechts een deel was daarvoor nodig. De rest kon weer als 'smeerolie' worden ingezet bij deze kavelruil, vertelt Kerckhaert. Verhaegen had aanvankelijk niet eens de verwachting dat er rond Graauw grond beschikbaar zou zijn.

Beiden vermoeden dat meer agrarische ondernemers in Zeeuws-Vlaanderen door deze omvangrijke kavelruil wakker zijn geworden. Deze grote kavelruil heeft al drie nieuwe kavelruilen opgeleverd en er zullen nog zeker meerdere volgen, verwachten ze.

Droom

'Denk niet dat iets niet kan. Durf je droom op tafel te leggen, als je via een kavelruil kansen tot verbetering van je bedrijfsvoering ziet', beklemtoont de kavelruilcoördinator.

Een kavelruil is niet binnen drie weken in kannen en kruiken. 'Soms kost het een paar maanden, vaak een paar jaar en soms kom je er niet uit en gaat de kavelruil niet door. Het is een puzzel en iedereen moet akkoord zijn.'

Onpartijdig

Ook voor boeren die hun bedrijf willen inkrimpen, kan benaderen van Kavelruilbureau Zeeland interessant zijn. Belangrijk is dat de kavelruilcoördinator volkomen onpartijdig is en geen belangen heeft in het gebied, benadrukt Kerckhaert. 'Ik ben bekend en gekend in Oost-Zeeuws-Vlaanderen.'

De meeste kavelruilcoördinatoren zijn akkerbouwer en werken als zzp'er voor Kavelruilbureau Zeeland. Is het op bepaald moment erg druk, dan springen collega's van elders in de provincie bij.