Warm voorjaar funest voor vrije aardappelen

België, Duitsland, Frankrijk, Nederland en Groot-Brittannië oogstten afgelopen jaar samen 29,3 miljoen ton consumptieaardappelen. Dat was 17,2 procent meer dan het vijfjarig gemiddelde. Door het grote aanbod stonden de aardappelprijzen eigenlijk het hele seizoen onder druk. PotatoNL noteerde voor fritesaardappelen met bestemming grootschalige verwerking (categorie I ) globaal tussen gemiddeld 4 en 6 euro per 100 kilo.

Het warme voorjaar lijkt dit aardappelseizoen definitief de nekslag te geven. De hoge buitentemperaturen zorgen voor een extra uitdaging om de aardappelen in de bewaarloodsen voldoende koel te houden. Waar dat niet lukt, komen bewaarpartijen eerder dan gepland op de markt.

Fritesaardappelen achter de schuur

Het gevolg is dat de verwerkende industrie het nog beschikbare vrije product links laat liggen. PotatoNL noteert de laatste weken vooral transacties van overtonnen die voor dagprijzen met de gecontracteerde aardappelen worden meegeleverd. De vrees in de praktijk is dat hier en daar partijen fritesaardappelen achter de schuur eindigen. Zelfs voor de bestemming veevoer is sprake van een overaanbod.

De huidige situatie op de vrije aardappelmarkt is het gevolg van een stapeling van factoren, stelt beursmakelaar Jan Kraak van De Vries & Westermann. 'De basis voor het lage prijsniveau is natuurlijk de ruime oogst. Er was even de hoop dat de markt een stimulans zou krijgen door het late pootseizoen. Maar daar is niets van terechtgekomen.'

Kans op opleving

Kraak wijst erop dat de aardappelmarkt in sommige jaren een groot aanbod redelijk kan verdragen, zeker als dat geleidelijk beschikbaar komt. 'Dan is er wel druk op de prijs, maar ook altijd de kans op een opleving. Dat blijft nu achterwege, doordat spreiding van het aanbod niet meer mogelijk is vanwege de lastige bewaaromstandigheden.'

De kans dat de prijzen deze zomer bij de overgang van grondstof van de oude oogst op nieuwe aardappelen voor de verwerking nog sterk oploopt, acht Kraak ook niet erg groot. Daarbij gaat hij ervan uit dat de industrie nog tot eind juli aardappelen van oogst 2017 zal gebruiken voor de verwerking. 'Dit seizoen is uiteindelijk vooral heel teleurstellend voor de vrije aardappeltelers die lang willen bewaren.'

• Bekijk de marktprijzen voor consumptieaardappelen

Geen behoefte aan vrij aanbod

Overigens is Kraak ervan overtuigd dat de verwerkende industrie op volle capaciteit draait. Maar volgens de analist hebben de fritesfabrikanten te maken met verplichtingen naar hun contracttelers en dat zorgt ervoor dat ze geen behoefte hebben aan vrij aanbod. Dick Zelhorst, directeur van Aviko Potato, bevestigt dit beeld. 'Onze belangrijkste zorg op dit moment is dat we de grote volumes van onze eigen vaste telers kunnen verwerken.'

Aviko Potato contracteert vooral netto tonnen per hectare voor een vaste prijs. De overtonnen van de gecontracteerde percelen worden vervolgens afgenomen via de aardappelpools of voor dagprijzen. 'Normaal hebben we altijd wel ruimte om op de vrije markt grondstof bij te kopen', vertelt Zelhorst. 'Maar dat is dit jaar nauwelijks het geval.'

Zelhorst gelooft niet dat de impasse op de vrije aardappelmarkt structureel is. 'Natuurlijk wordt het volume dat wij jaarlijks contracteren niet kleiner. Maar de huidige situatie is vooral een gevolg van de grote aardappeloogst in West-Europa. Onze telers komen uiteindelijk op een gemiddelde opbrengst van 59 ton per hectare. Dat is natuurlijk ongekend.'

Mogelijkheden termijnmarkt

Over de trend op de vrije aardappelmarkt zegt Kraak dat ongeveer 90 procent van de aardappeltelers op contract teelt. 'Zij tekenen al voor de aflevering van hun eindproduct op een moment dat nog niets bekend is over de marktsituatie. De meeste telers zijn tevreden met hun contract, maar wellicht is het verstandiger om de mogelijkheden van de termijnmarkt beter te benutten.'

Als beursmakelaar begrijpt Kraak dat zijn pleidooi voor termijnhandel lijkt op preken voor de eigen parochie. 'Maar de cijfers wijzen gewoon uit dat de termijnnoteringen voor aardappelen van de nieuwe oogst vroeg in het seizoen vrijwel altijd een duidelijke bonus opleveren boven de industriecontracten.'

Over de aardappelmarkt wil Mark Brantjes als voorzitter van de Landbouwbeurs Noord- en Centraal-Nederland (LNCN) geen oordeel geven. 'Dat is niet onze rol. Wij registreren alleen wat gebeurt op de markt op basis van gedane transacties. Wel merken we dat het steeds moeilijker is om vrije transacties te verzamelen voor onze aardappelnoteringen. Voor de langere termijn geeft dat zeker te denken over onze rol als landbouwbeurs.'