'Boer verdient meer waardering in de keten'

'Nederlanders eten vrijwel dagelijks brood en aardappelen. De beschikbaarheid van deze producten danken we aan de inspanningen van de akkerbouwer. Ik vind dat consumenten zich dat beter moeten realiseren. Zij zouden meer rekening mogen houden met de positie van de boer in de voedselketen.'

De minister sprak vorige week op een symposium vanwege het 25-jarig bestaan van de Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV) in Apeldoorn. Zij ging daar in op de visie van de overheid op de akkerbouwsector en gaf enig inzicht in de onderhandelingen voor het nieuwe GLB.

Financiële positie

De bewindsvrouw meldt dat het de inzet is van de Nederlandse overheid om in het Europees landbouwbeleid economie en leefomgeving met elkaar te verbinden. 'Naast de maatschappelijke opgaven streven we naar een betere financiële positie voor de boer.'

Bij de besprekingen in Brussel zegt Schouten dat zij aandacht vraagt voor een eerlijke prijsvorming. 'Boeren worden als primaire producenten vaak geconfronteerd met druk op de marktprijs. Om dat te veranderen vind ik dat bijvoorbeeld akkerbouwers de mededingingsregels maximaal moeten benutten. Als kabinet bekijken we ook of het nodig is om deze regels aan te passen.'

De minister stelt verder dat het voor het verdienmodel op het boerenbedrijf van belang is dat inspanningen voor het halen van klimaatdoelen en voor verdere verduurzaming voldoende worden beloond. 'De compensatie voor inkomensderving van boeren is een verantwoording voor de hele keten.'

Werkbaar inkomen

Voorzitter Teun de Jong van de jubilerende NAV is blij met de toezegging van Schouten om zich in te zetten voor werkbaar inkomen voor akkerbouwers. 'Er moet tenslotte wel wat verdiend worden', stelt hij. Verder is De Jong het eens met de minister dat consumenten er maar aan moeten wennen dat ze hogere voedselprijzen betalen.

De bestuurder vraagt de bewindsvrouw om er zo snel mogelijk voor te zorgen dat er een onafhankelijke autoriteit komt die de concurrentieposities in de voedselketen controleert en oneerlijke handelspraktijken aan de orde stelt. 'Dat kan wat mij betreft morgen al.'

Scheve verhoudingen

De NAV-voorzitter noemt het van de zotte dat een boer niet meer dan 5 procent marktaandeel mag hebben. 'Terwijl wij moeten onderhandelen met partijen als Albert Heijn die meer dan een derde van de markt vertegenwoordigen. Dan zijn de verhoudingen behoorlijk scheef.'

Schouten erkent dat akkerbouwers naast hun financiële positie de komende jaren geconfronteerd worden met een groot aantal uitdagingen. Zij wijst onder meer op het duurzaam bodembeheer, het stimuleren van de biodiversiteit, de maatregelen ten aanzien van de gewasbescherming en de gevolgen van klimaatverandering.

Over het beheer van de bodem zegt de minister dat er ruimte moet zijn in de keten voor verbetering van de bodemkwaliteit. Zij belooft dat ze het pachtbeleid nog eens goed tegen het licht zal houden. 'Als het pachtbeleid er alleen maar voor zorgt dat we op korte termijn de bodem meer uitputten, dan klopt er iets niet.'

Laagrisicomiddelen

Over de gewasbescherming zegt Schouten dat in de teelt het accent komt te liggen op preventie. Als chemisch ingrijpen noodzakelijk is, dan zou dat volgens de minister moeten gebeuren met laagrisicomiddelen. 'In de EU pleiten we voor een versnelde toelating van dergelijke middelen.'

De NAV-voorzitter laat in zijn inleiding nog eens de onvrede horen van de sector over het toelatingsbeleid van gewasbeschermingsmiddelen. 'Hier is sprake van hokjespolitiek. Iedereen wil geïntegreerde gewasbescherming, maar vervolgens besluiten de politici wel om de neonicotinoïden in de ban te doen. Daardoor zijn wij genoodzaakt om meer bespuitingen uit te voeren. De politiek moet zich niet met deze toelatingen bemoeien. Dat gebeurt toch ook niet met medicijnen.'

Tot slot vindt Schouten dat alle nieuwe ontwikkelingen niet alleen maar bedreigingen zijn voor de akkerbouwers. 'Er zijn ook veel kansen en oplossingen. Als overheid gaan we proberen om ervoor te zorgen dat de discussies over het toekomstig landbouwbeleid goed worden gevoerd en daarmee maken we ons sterk voor een houdbare akkerbouwsector.'

Instabiele prijsvorming

'Hoge graanprijzen gaven uiteindelijk de aanzet tot de revoluties tijdens de Arabische lente in 2008 en 2011', stelt landbouweconoom Niek Koning. Voor hem is dat een voorbeeld van politieke onrust die is ontstaan vanwege instabiele prijsvorming op de landbouwmarkten.

Koning is voormalig medewerker van Wageningen University & Research. De NAV had hem gevraagd om tijdens het jubileumfeest zijn visie te geven op de toekomst van de akkerbouwsector in een groter perspectief. De focus van de landbouw moet volgens Koning gericht zijn op voedselzekerheid voor de lange termijn.

Explosieve mix

'In Afrika groeit de wereldbevolking nog sneller dan verwacht en de combinatie met armoede zorgt voor een explosieve mix. Het uitgangspunt van voedselzekerheid is een stabiel landbouwbeleid met lonende marktprijzen. Verder moeten we zuinig zijn op de beschikbare landbouwgronden en nieuwe teelttechnieken inzetten voor hogere opbrengsten.'