Weerbaar kalf vraagt ijzer in bloed

Een kalf dat futloos oogt, dof in het haar zit en niet goed groeit. Het zijn uiterlijke verschijnselen die kunnen duiden op een ijzertekort in het bloed. Dat tast de weerstand van het kalf aan.

Mark Kleine van Sprayfo komt het beeld met enige regelmaat bij melkveehouders tegen. 'Ik geef nooit medicinaal advies en verwijs vragen daaromtrent altijd door naar een dierenarts. Wel adviseer ik soms vitaminepoeder waarin ook ijzer zit. Dat kun je per kalf voeren, maar uit gemak voeren melkveehouders dat dan vaak aan al hun jonge kalveren. Op zich zijn tekorten opmerkelijk, want in kalvermelkpoeder zit ruim voldoende ijzer om de behoefte te dekken.'

Kunstmelk

Zijn collega Eile van der Gaast beaamt dat. 'De problemen met ijzertekort lijken de laatste jaren duidelijk terug te lopen. Waarschijnlijk omdat minder boeren koemelk voeren aan de kalveren. De jonge dieren die daags 5 tot 7 kilo kunstmelk krijgen, tonen bijna nooit een tekort.'

Volgens Van der Gaast is dat anders bij kalveren die na de biest koemelk krijgen. 'Een derde van de kalveren die koemelk krijgt, heeft vlot of enkele weken na de geboorte een ijzertekort. Eigen onderzoek uit 2009 toont dat slechts 20 procent van de stierkalveren die wij aankochten voor onderzoek, voldoende ijzer in het bloed toont. Nu toont slechts 5 procent van de opfokkalveren bij ons een ijzertekort. Een tekort kan worden veroorzaakt door te weinig mineralen in het ruwvoer. Op schralere gronden komt het probleem vaker voor.'

Spuiten na onderzoek

Sprayfo, onderdeel van Trouw Nutrition, adviseerde op basis van Duits onderzoek in 2016 om standaard ijzer bij te geven. De Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) waarschuwde daarop voor het risico op een overdosis aan ijzer. Van der Gaast deelt die visie. 'Extra ijzer toedienen via het voer of de melk kan geen kwaad en is vaak een goede zaak. Een injectie geven zonder te onderzoeken of ijzertekort echt het probleem is bij een kalf, is af te raden. Daar kan een kalf van in shock raken.'

Ook Mariel Fokkert van Kalfsupport is voorstander van extra ijzer toedienen. 'Wij weten dat een groot deel van de kalveren te kampen heeft met ijzertekort, terwijl een goed ijzergehalte juist belangrijk is. IJzer is het element dat ervoor zorgt dat het zuurstof in het bloed kan worden opgenomen. Het wordt daarom ook wel de rails van de bloedbaan genoemd.'

Fokkert vervolgt: 'Om ijzertekort te voorkomen, ben ik er een groot voorstander van elk kalf op de tweede levensdag een ijzerbolus toe te dienen. Dit is eenvoudig, kost weinig en voorkomt dat een kalf een achterstand oploopt. Ieder kalf telt, dus adviseer ik het ook voor stierkalveren. Zo gaan die ook met een goede ijzervoorziening naar de mester, zodat ze daar een vlotte doorstart kunnen maken.'

Harde cijfers ontbreken

Signalen over tekorten zijn er zo nu en dan en adviezen ook, maar harde cijfers over de omvang en ernst van de tekorten ontbreken. Dat beaamt Jan Muskens, rundveedierenarts bij de GD. Wellicht dat een groot deel van de problemen voortkomt uit een ijzertekort direct bij de geboorte. Maar ook daarover zijn geen recente onderzoeksresultaten bekend.

Muskens raadt aan om goed te kijken naar het ijzergehalte in het rantsoen van de melkkoeien en pinken om het risico op tekorten bij nieuwgeboren kalveren te minimaliseren. 'Bij twijfels over een voldoende ijzervoorziening, is het aan te raden om het hemoglobinegehalte te bepalen in het bloed van kalveren van twee tot drie weken oud. Dit gebeurt vaak samen met de bepaling van de hematocriet. Als het hemoglobinegehalte te laag is, kunnen pasgeboren kalveren een injectie krijgen met een ijzerpreparaat.'

Bloedonderzoek

Als een kalf een ernstig ijzertekort heeft, vertoont het bloedarmoede. 'Hierbij zijn de bloedcellen te klein en bevatten ze te weinig hemoglobine. De dieren groeien minder en zijn gevoeliger voor infecties', zegt Jan Muskens van de GD. Bloedonderzoek geeft uitsluitsel over het vermeende ijzertekort. Bloedonderzoek op de bepaling van het hemoglobine- en hematocrietgehalte kost 17,85 euro exclusief inzendkosten per monster. Na twee werkdagen is de uitslag te verwachten.