Doden zorgdieren wordt transparanter

Voor de door haar ontwikkelde beslisondersteuner ontving Van der Aa-Kuppler in 2017 de prijs Het Beste Idee van Varkensland. Waar dieren leven, gaan dieren dood. Soms gepland, omdat ze een afwijking hebben, niet vitaal genoeg geboren worden of omdat ze ernstig zijn verzwakt door bijvoorbeeld diarree.

'Op welk moment neem je afscheid van een big die niet levensvatbaar is? Met dat dilemma worstelen varkenshouders. Zij zijn betrokken bij hun dieren, maar voelen ook een zorgplicht', motiveerde Van der Aa-Kuppler in 2017 de ontwikkeling van de beslisboom.

Heikel onderwerp

Euthanaseren van dieren is een heikel onderwerp met veel emotie, zegt Tijs Tobias van de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht. Dat geldt volgens hem voor zowel de beslissing en de handeling, als de rechtvaardiging ervan. 'Het onderwerp verdient aandacht en Anette kwam met haar beslisondersteuner op het juiste moment.' De wetenschappelijk onderbouwde beslisboom noemt Tobias praktisch en transparant.

Na de presentatie van het instrument in 2017, vormde zich een begeleidingsgroep die naast Tobias en van der Aa-Kuppler bestond uit ethicus Frank Meijboom, gedragswetenschapper Saskia Arndt (beide van de Universiteit Utrecht), Joost van Herten (KNMvD en Wageningen University & Research) en Jos Peerlings (POV).

Onderbouwing

Zij toetsten de onderbouwing van de beslisondersteuner. Veterinair Kenniscentrum Oost Nederland (VKON) voerde een veldstudie uit op in totaal veertien bedrijven, om de praktische toepasbaarheid te toetsen. Na wat aanpassingen is het stroomschema - een overzichtelijk A4'tje- nu praktijkrijp. Binnenkort komt het beschikbaar.

'Veehouders zijn begaan met hun dieren. Ze willen voorkomen dat die lijden. De beslisboom helpt om goede zorg te geven', zegt Jos Peerlings, die blij is met het instrument. Tobias juicht het toe wanneer de beslisondersteuner onderdeel wordt van het Bedrijfsgezondheidsplan.

'Wanneer wordt vastgelegd waarom een big wordt geëuthanaseerd, komt informatie beschikbaar waarmee varkenshouder en dierenarts samen een specifiek plan kunnen maken om de uitval door bijvoorbeeld te veel lichte biggen te verminderen', motiveert Tobias.

Vier stappen

De beslisondersteuner kent vier stappen. Bij de eerste stap wordt beoordeeld of een dier gezond is; zelfstandig kan eten, drinken, poepen en plassen. Als een dier ziek is, vindt in de tweede stap de afweging plaats of het om iets levensbedreigends gaat of niet. Bij de stappen drie en vier wordt beoordeeld of het al dan niet om een aangeboren afwijking gaat, of er sprake is van beheersbare pijn en of er andere verschijnselen zichtbaar zijn.

Zijn alle stappen doorlopen, dan komt de varkenshouder in een rood of geel veld uit. Rood betekent euthanaseren en geel betekent dat aanvullende zorg of behandeling nodig is. Wanneer dat laatste het geval is, wordt het dier na drie dagen opnieuw beoordeeld.

Meer beslisbomen

Woensdagavond tijdens de uitreiking van Het Beste Idee van Varkensland 2018 presenteerde Tobias de praktijkrijpe beslisondersteuner. Hij zegt dat het een hulpmiddel is dat bij twijfel of het opleiden van nieuw personeel helpt om transparant en consistent te werken.

Als het aan Tobias ligt, komt er in de nabije toekomst ook een beslisondersteuner voor het euthanaseren van zeugen en een voor gespeende biggen en vleesvarkens.

Ook adviseert hij de sector om na te denken over de vraag wat maatschappelijk acceptabel is. 'Ik hoop op meer transparantie op dit vlak en maatschappelijk aanvaardbare methoden voor een waardig einde van zorgdieren.'

'Waardig einde voor elk dier'
Anette van der Aa- Kuppler is dierenarts en werkzaam bij het bedrijf Anoxia uit Barneveld. Anoxia ontwikkelde een box waarin biggen kunnen worden geëuthanaseerd. Anoxia maakt daarbij gebruik van stikstofgas. 'Elk dier verdient een waardig einde', zegt Van der Aa. Met de voucher die ze vorig jaar als prijs ontving, is de beslisondersteuner praktijkrijp gemaakt. Deze is nu al beschikbaar via de website van Anoxia.