'Uitspraak over royeren had niets van doen met boeren pesten'

Marc Calon, voorzitter van LTO Nederland, en Wil Meulenbroeks, voorzitter van LTO Melkveehouderij, speelden een belangrijke rol in de affaire rond onregelmatigheden in de I&R-registratie. De bestuurders stonden daardoor de afgelopen tijd vol in de schijnwerpers. Hun handelwijze en hun uitspraken leidden soms ook tot pittige kritiek van leden.

We willen helder krijgen hoe we zoiets in de toekomst kunnen voorkomen

Wil Meulenbroeks, voorzitter van LTO Melkveehouderij

Nu de commotie enigszins voorbij is, en Nederland vorige week ook nog de derogatie kon verlengen, ondervraagt Nieuwe Oogst beide bestuurders over hun optreden rond de fraude.

Waarom gingen jullie eind januari, direct na het bekendmaken van de verdenkingen, niet scherper in tegen het beeld van grootschalige fraude dat het ministerie van LNV schetste?

Meulenbroeks: 'Je zit er dubbel in op zo'n moment. De overheid zegt diepgaand onderzoek gedaan te hebben. Dat werd ons met heel veel stelligheid voorgelegd en dan neem ik dat ook serieus.'

Calon: 'De informatie die we hadden gekregen van LNV-minister Carola Schouten en van de directeur-generaal, met daarbij de opmerking dat we niet aan haar en haar mensen mochten twijfelen, konden we niet ontkennen.'

Maar was het verstandig om direct op te treden in het tv-programma Nieuwsuur?

Calon: 'Ik werd daarvoor uitgenodigd en heb aanvankelijk overwogen om niet te gaan. Maar de consequentie daarvan zou kunnen zijn dat er dan iemand van de Partij voor de Dieren of van GroenLinks was gevraagd. En je weet dat zo iemand daar gehakt maakt van de veehouderij.

'We hebben overigens wel als voorwaarde gesteld dat ik er alleen zou zitten, en niet tegenover bijvoorbeeld Marianne Thieme, want dan ontaardt het maar al te gauw in een schreeuwpartij.

'Mijn inzet was om in Nieuwsuur de betrouwbaarheid en geloofwaardigheid van de rundveehouderij te verdedigen, net zoals dat in al mijn andere optredens mijn lijn was. Daar zat ik heel strak in.'

Het leidde wel tot omstreden uitspraken over het royeren van leden. Hoe kwam u daar toe?

Calon: 'Wij exporteren 70 tot 80 procent van onze productie. Er mag geen begin van tanend vertrouwen zijn. We hadden eerder ook al de kwesties van het illegale gebruik van bermen en de mestfraude.

'Mijn uitspraken hadden dus niets van doen met boeren pesten, het was welbegrepen eigenbelang om duidelijk te maken dat we als sector zuiver op de graat willen zijn. In het belang van onze exportpositie en met name ook in het belang van de derogatie die na twee jaar intensieve lobby acuut in gevaar kwam. Die is er nu gelukkig toch gekomen, maar die heeft Nederland voor de helsdeuren weg moeten slepen in Brussel.'

Toch zijn er nogal wat leden die vinden dat LTO direct een andere positie had moeten kiezen.

Calon: 'Achteraf is dat een logisch standpunt. Maar dat was eind januari niet in overeenstemming met de informatie die we hadden. Ik kon op dat moment niet anders, ik leefde in de veronderstelling dat er zeker tientallen gevallen van grootschalige fraude waren.

Meulenbroeks: 'Het ontkennen van de situatie was in de eerste dagen geen optie. Daarvoor moet je bewijzen hebben en die hadden we niet.'

Termen als 'onverantwoord' en 'asociaal' gaan echter wel heel ver.

Calon: 'Ik heb op televisie de term 'onverantwoord' gebruikt voor de consequenties die fraude kan hebben voor het I&R-systeem. Met 'asociaal' doelde ik op het stelen van je collega-veehouders. 'Dom' heb ik gebruikt omdat ik ervan uitging dat je uiteindelijk toch tegen de lamp loopt als je zo grootschalig aan het sjoemelen bent. Heus, ik had goed nagedacht over die woorden.

'Ik had nadrukkelijk niet de bedoeling om veehouders als criminelen neer te zetten of om te suggereren dat we als LTO-organisatie niet meer achter hen zouden staan. Als die indruk is ontstaan, dan spijt mij dat zeer.

'Wat ik in Nieuwsuur duidelijk heb willen maken, is dat er bij ons geen plaats is voor mensen die willens en wetens frauderen. Na de uitzending kreeg ik alleen maar positieve reacties, ook van veehouders. De omslag kwam pas veel later toen het ministerie van LNV niet hard kon maken dat het om echte fraude gaat.'

Het ministerie van LNV stelde u wel op de hoogte, maar trok haar eigen plan in de aanpak van de vermeende fraude. Wat betekent dat voor de rol van een belangenbehartiger?

Meulenbroeks: 'Dan ga je kijken hoe je je leden het best van dienst kan zijn. Onze eerste strategie was helderheid te krijgen in de situatie. De LTO informatielijnen waren daarbij van onschatbare waarde.

'Veel leden hebben gebeld en aangegeven wat er bij hen speelde. Die informatie hebben we gebruikt om aan te geven wat er werkelijk aan de hand was. Daarbij bleek gaandeweg dat de situatie gigantisch veel genuanceerder lag dan wat het ministerie aanvankelijk naar buiten bracht.'

Calon: 'Bovendien begon de situatie op 8 februari te kantelen met de blokkade van meer dan tweeduizend bedrijven. Aanvankelijk was er grote paniek, waarbij sommigen zich al voorbereidden op het sluiten van de grenzen. Maar al heel snel bleek dat het bij het overgrote deel van de bedrijven ging om relatief kleinschalige onregelmatigheden en slordigheden, en soms zelfs dat niet eens.'

Hoe heeft LTO daar op gereageerd?

Calon: 'We hebben toen direct het initiatief genomen voor een brief aan minister Schouten, samen met NAJK en NMV. Daarin riepen we haar met klem op om te stoppen met het als criminelen behandelen van boeren. De brief is op 16 februari verstuurd en op 17 februari toegelicht in een interview in Nieuwe Oogst.'

Meulenbroeks: 'De brief bevatte redelijk harde woorden. Daar was men op het ministerie niet blij mee, maar wij vonden dat we de signalen en gevoelens uit het veld moesten doorgeven.Ook om de enorme impact die alles had: heel praktisch op de geblokkeerde bedrijven maar mentaal ook op veel andere ondernemers. Onze boodschap was: stop daar nu mee, dit verdient onze sector niet.'

De houding tegenover de sector is inderdaad veranderd. Als binnenkort ook alle onregelmatigheden in het I&R-systeem zijn gecorrigeerd, is de zaak dan afgedaan?

Meulenbroeks: 'We hopen dat zo snel mogelijk alle geblokkeerde bedrijven worden vrijgegeven. Vervolgens moeten we deze affaire evalueren. We willen samen met het ministerie van LNV helder krijgen hoe deze situatie kon ontstaan, wat we er van kunnen leren en hoe zoiets in de toekomst voorkomen kan worden.

'Daarnaast moet het I&R-systeem verbeterd worden, in technisch opzicht maar ook in de manier waarop ondernemers er mee omgaan en hun verantwoordelijkheid nemen. Er wordt al hard aan gewerkt, LTO wil daar een actieve rol in spelen.'

Gaat u pleiten voor alsnog groen licht voor de afgeblazen pilots met de Kringloopwijzer?

Meulenbroeks: 'Onze inzet voor de omslag van een generiek naar een meer specifiek mestbeleid is niet veranderd. Dus ook de Kringloopwijzer blijft voor ons als een paal boven water staan, daarmee kun je de boer in z'n kracht zetten en belonen in plaats van sanctioneren. Dit jaar zullen de pilots er niet meer komen, maar we gaan er keihard mee door om de overheid en onze leden er klaar voor te maken.'

Hoe oordeelt u achteraf over de handelwijze van LTO?

Calon: 'Met de kennis van nu zeg ik: we hadden eerst eens even moeten afwachten hoe groot die I&R-affaire eigenlijk was. We hadden op de rem moeten trappen. Maar onze kennis was toen anders.'

Meulenbroeks: 'Op het moment dat zoiets zich voordoet, moet je zorgen met beide benen op de grond te blijven staan en goed na te denken hoe je het beste de belangen van je leden kunt behartigen. Voor de leden lijkt het wellicht wel eens dat je verkeerd reageert, maar dat heeft er mee te maken dat je met heel veel partijen hebt te maken én met de markt. Dat betekent onder meer dat je heel voorzichtig moet communiceren.

'Een grote zorg die we vanuit de sector hadden, was de weerslag die de affaire zou kunnen hebben op de markt met mogelijk het sluiten van grenzen voor zuivel en vlees. Dat is van invloed geweest op onze houding, met alle gevolgen van dien.

'Ik heb mijn uiterste best gedaan om de schade die de boeren boven het hoofd hing, tot het minimale te beperken. Als dat door de leden niet altijd zo beleefd is, dan vind ik dat heel jammer. Maar alles overziend zou ik het in een soortgelijke situatie niet veel anders doen.'