Waalsprong en spoorsprong zetten boerenland onder druk

Wie lang niet via de N325 en de oude Waalbrug Nijmegen is binnengereden, weet niet wat hij ziet. Waar vroeger tegenover Nijmegen het boerendorp Lent lag met diverse soorten bedrijven en veel glastuinbouw, is nu een compleet nieuwe stadswijk verrezen.

Eeuwenlang zorgde Lent voor de voedselvoorziening van de stad Nijmegen. Lent was bekend om zijn groenten en fruit en had aan afzet geen gebrek. Met Nijmegen aan de overkant van de brug was de consument altijd dichtbij.

Een innovatieve uitvinding was bijvoorbeeld de Lentse wagen in de negentiende eeuw die met een goede vering werd uitgerust, zodat groenten en fruit niet door elkaar werden geschud tijdens het vervoer. Of denk aan de Lentse ramen: hiermee werden de broeibakken afgedekt, een belangrijke ontwikkeling in de glastuinbouw.

Nieuwe stadswijken

Maar nu is de consument wel heel dichtbij gekomen. Met de 'Waalsprong' is Nijmegen de rivier overgestoken. Nieuwe stadswijken verreizen aan de noordkant van de oever. Aan de andere kant van het gebied timmert Arnhem aan de weg na de 'Spoorsprong'. Een heel nieuwe stadsdeel verrijst ten westen van de spoorlijn Arnhem-Nijmegen.

Het glastuinbouwgebied van Lent is niet meer. Een deel van de bedrijven is nu gevestigd in Bergerden, waar het spiksplinternieuwe Next Garden geconcentreerd plaats biedt aan glastuinbouw in de regio. Want door het hele gebied heen, bijvoorbeeld ook in Huissen, was altijd veel glastuinbouw te vinden.

Land van planologen

Het gebied tussen Arnhem en Nijmegen is een land van planologen geworden. Alles is vastgelegd, want grond is schaars. Om te voorkomen dat Arnhem en Nijmegen aan elkaar vastgroeien, is Park Lingezegen ontwikkeld, een landschapspark van 1.700 hectare. De ontwikkeling van dit park bevindt zich in de laatste fase.

Diverse boeren moesten wijken voor dit park of grond afstaan. Dit leidde tot veel protest. Een belangrijke rol was daarin weggelegd voor belangengroep De Ploegschaar, opgericht door dertig boerengezinnen. Het ging er heftig aan toe met protestborden in het veld en protesten met trekkers.

Pijn niet weg

Nu het park bijna af is en de gemoederen in wat rustiger vaarwater terecht zijn gekomen, is de pijn nog steeds niet weggenomen. Michiel van den Toorn bijvoorbeeld van melkgeitenbedrijf De Grote Bredelaar in Elst snapt nog steeds niet waarom het boerencultuurlandschap van zijn oude locatie moest worden omgezet in moerasgrond. 'Boerenland is toch ook natuur? Heb je het gezien? Vind jij het mooi?'

Van den Toorn heeft nu een nieuw bedrijf, maar hij wil nooit meer zo'n proces meemaken. Het geeft ontzettend veel stress.

Voorstellen

Directeur Jan Willem Kamerman van Park Linegezegen kan zich dat goed voorstellen en heeft voor een groot deel het hele traject van onderhandeling met boeren meegemaakt. Het kantoor van Park Lingezegen is gevestigd in een woning van een voormalig melkveebedrijf.

'Wie aan de grond van een boer komt, zit aan zijn hart. Het zal je maar gezegd worden: 'De grond van uw bedrijf moet een park worden.' Ik ben nog geen boer tegengekomen die daar enthousiast op reageert. Maar het is wel de realiteit. De politiek heeft besloten dat het park er moest komen als groene zone en uitloopgebied voor de stad.'

Vijf deelgebieden

Park Lingezegen bestaat uit vijf deelgebieden. Deelgebied Landbouwland is aangewezen om boeren blijvend een plek te geven en heeft diverse fiets-, wandel- en ruiterpaden. De organisatie van Park Lingezegen hoopt dat stad en platteland elkaar hier ontmoeten en moedigen boeren aan om een neventak te starten op hun bedrijf, bijvoorbeeld in de zorg, educatie, horeca, recreatie of door verkoop aan huis.

Bij de boeren zit nog veel oud zeer. Voor velen is het onbegrijpelijk dat het park volop ruimte biedt aan alternatieve vormen van landbouw, zoals het voedselbos, maar dat voor de gangbare landbouw amper mogelijkheden bestaan. Er hangt veel idealisme omheen, maar het sluit niet aan bij de gangbare praktijk van de landbouw.

Kloof

Er is niet alleen een fysieke kloof tussen stad en platteland, ook de geïdealiseerde visie op de landbouw van veel stedelingen zorgt voor een enorme kloof.

Terugkijkend op het proces geeft Kamerman wel toe dat het beter was geweest om eerst ideeën op te halen bij de boeren en pas daarna concrete plannen te maken.

Peperdure grond

Park Lingezegen is niet de enige ontwikkeling die de landbouw in de verdrukking brengt. 'Er speelt van alles. Het gevolg is dat de grond hier peperduur is. Het is hier nooit meer stil en nooit meer donker', schetst voorzitter Henk Mulder van de afdeling Oost Betuwe van LTO Noord.

Mulder somt een aantal zaken op: 'We hebben de verbreding van de A50 gehad, de aanleg van de Betuwelijn, de aanleg van een hoogwatergeul bij Nijmegen, de aanleg van een rangeerterrein bij Valburg, de verbreding van de A325. Er komt nog een containerterminal bij Valburg en de A15 wordt doorgetrokken richting de A12 bij Zevenaar. Daarnaast wordt er bedrijventerrein Park15 aangelegd aan de A15.'

Boomtelers

Een andere ontwikkeling is dat boomtelers uit het gebied rond Dodewaard en Opheusden steeds meer naar het oosten komen, omdat zij de grond beter kunnen betalen.

'Het gevolg is dat boeren steeds meer grond gaan huren in bijvoorbeeld het Land van Maas en Waal en de Ooijpolder. Dat zorgt voor veel transport van landbouwverkeer op wegen die daar niet echt op berekend zijn, met veel fietsers op de weg. Dat draagt niet bij aan een goed imago voor de landbouw. Dat terwijl de verkaveling hier al sinds de jaren tachtig goed op orde was.'

Nieuwe kansen

Er zijn ook boeren die nieuwe kansen aangrijpen, bijvoorbeeld met verkoop aan huis. Maar dat zijn uitzonderingen. 'Veel boeren met een normaal agrarisch bedrijf gaan het daar niet mee redden.'

• Lees meer hierover deze zaterdag in Nieuwe Oogst