Zeeuwen wapenen zich tegen ander klimaat

Het Zeeuwse zeeklimaat is net iets anders dan in de rest van Nederland. Het is er iets warmer (0,7 graden Celsius), iets zonniger (8 procent meer zonnestraling) en er valt wat minder neerslag (25 millimeter minder) dan in de rest van het land. Bovendien waait het in Zeeland wat meer.

Die combinatie zorgt ervoor dat de potentiële verdamping bijna 10 procent hoger is dan gemiddeld. Dat is een nadeel in een provincie waar het oppervlaktewater bijna overal te brak is om te beregenen.

Uitdagender

De verandering van het klimaat maakt het telen van gewassen nog wat uitdagender. Want die verandering zorgt voor zachtere, nattere winters, het vaker voorkomen van neerslagpieken en periodes van droogte en een kans op meer verzilting van de bodem.

Daar staat tegenover dat het groeiseizoen langer wordt door de temperatuurstijging en dat het hogere gehalte CO2 in de lucht kan zorgen voor een hogere productie.

Meer ziekten en plagen

Zachtere winters en de hogere temperatuur zorgen voor een grotere druk van onkruiden, ziekten en insecten. Dat vraagt een grote inzet van gewasbeschermingsmiddelen. Voor de doelen van het project 'Schoon Water Zeeland' is dat niet positief. Per gewas kunnen de gevolgen van klimaatverandering heel verschillend uitpakken.

Wintergranen hebben nadeel van de kortere en zachtere winters. Bovendien kunnen periodes van droogte de opbrengst nadelig beïnvloeden. Datzelfde geldt voor gras. Anderzijds kan gras wel profiteren van een langer groeiseizoen.

Suikerbieten

Ook suikerbieten profiteren van een langer groeiseizoen. Het suikergehalte neemt daardoor toe. Bieten hebben niet snel hinder van veel neerslag. Aardappelen wel. Als die een dag geen zuurstof krijgen, kunnen ze gaan rotten. Bij meer hoosbuien neemt dat risico toe. Bovendien zorgen natte periodes voor problemen bij de oogst.

Bij meer warme, natte zomers neemt ook het risico op phytophthora toe. Anderzijds krijgt die schimmel juist veel minder kans in droge periodes. Ook die zullen vaker voorkomen. Uien kunnen vaker hinder krijgen van de droge periodes en van een grotere schimmeldruk.

Verzilting

Verzilting is al een probleem in Zeeland, waar de zee of een van de zoute zeearmen altijd dichtbij zijn. Het zal toenemen als gevolg van zeespiegelstijging en bodemdaling. Op een aantal plekken in Zeeland zijn projecten om het overtollige regenwater niet gelijk af te voeren, maar om dat op te vangen in de bodem en te benutten in periodes van droogte.

De makers van het CLM-rapport 'Schoon Water en klimaat in Zeeland' zien kansen in gangbare gewasvariëteiten die beter kunnen omgaan met zilte omstandigheden. Als dat onvoldoende zou zijn, kunnen boeren overstappen op zilte groenten of zouttolerante gewassen. Maar dat staat nog in de kinderschoenen en het is de vraag of dat op grote schaal kansrijk is.

Het CLM noemt nog een alternatief: het gelijktijdig ontwikkelen van natuur en zilte landbouw door begrazing van zilte graslanden of kwelders door vleesvee of schapen.

Maatregelen effectief

Zeeuwse plantentelers nemen al diverse maatregelen om de risico's van klimaatverandering te verkleinen, van kilveren tot banden die de bodem minder belasten. Het CLM zette op een rijtje of de maatregelen die in het project worden gestimuleerd klimaatbestendig zijn. Voor de meeste maatregelen is dat het geval. Die dragen bij aan een betere bodemkwaliteit, zoals het rijpadensysteem en peilgestuurde drainage.

Of maatregelen werken omdat ze het afspoelrisico bij hoosbuien verlagen, zoals akkerranden. Er zijn maatregelen klimaatbestendig omdat ze bij extreem weer inzetbaar zijn, zoals spuiten met luchtondersteuning. En sommige worden mogelijk juist effectiever, omdat ze inzetbaar zijn bij droogte of omdat ze gebruikmaken van het langere groeiseizoen, zoals groenbemesters die de druk van aaltjes verlagen.