Verzilting te lijf met systeemgerichte drainage

Acacia Water ontwikkelde hiervoor het zogenoemde Spaarwatersysteem, dat bestaat uit twee belangrijke onderdelen: verlagen van drainagebuizen en verhogen van het uitstroomniveau. Resultaten van een proef in het Groningse Hornhuizen zijn veelbelovend.

'Drainagesystemen worden doorgaans aangelegd om water af te voeren', legt Sieger Burger, hydroloog bij Acacia Water uit. 'Door de verlaging van het grondwater krijg je een mooie stevige bodem. Maar water afvoeren heeft ook nadelen. Je verlaagt namelijk de grondwaterdruk, waardoor zout water (van dieper uit het perceel) naar boven kan komen.'

Genoeg zoet water

'Op de grens tussen zout en zoet, ontstaat er lensvorming tussen de drainagebuizen', vervolgt Burger. 'Zoetwater komt dus, in lensvormige bellen, te liggen op het zoute water. Op zich geen probleem, zolang er maar genoeg zoet water is. Helaas is dit niet overal het geval.'

De zoetwatervoorraad, waar gewassen op het land gebruik van maken, wordt wel steeds weer aangevuld door de regen, maar als gevolg van zeespiegelstijging en bodemdaling, neemt de zoutwaterdruk vanuit diepere lagen op veel plaatsen toe.

'Bovendien verdampt er, als gevolg van de klimaatverandering, steeds meer water uit de bodem. Het komt dan ook steeds vaker voor dat de zoetwatervoorraad in percelen gedurende het groeiseizoen opraakt. Gevolg: meer verzilting en grotere kans op gewasschade', legt Burger uit.

Drainagebuizen

De Spaarwatertechnologie waar Acacia Water sinds 2013 aan werkt, maakt het mogelijk om zoetwater in de bodem op te sparen. 'Dat doen we op twee manieren', zegt Burger. 'Om te beginnen plaatsen we de drains dieper dan normaal maar houden we met behulp van peilbeheer het uitstroomniveau op het oude niveau. De drains worden op anderhalve meter onder maaiveld gelegd, dit is een halve meter dieper dan gangbaar. Zo ontstaat erboven de drains meer ruimte voor zoetwaterbuffering en vergroten we de zoetwaterlezen.'

De tweede cruciale verandering zit hem in het verhogen van het uitstroomniveau van het drainwater. 'Dat moet je zo zien', zegt Burger. 'De drainagebuizen zijn verbonden met een verzamelleiding die uitkomt in de 'peilput'. Het mooie is nu, dat we de peilputten zo hebben ontwikkeld dat de agrariër in staat is om zelf het uitstroomniveau te bepalen. Het instellen van het uitstroomniveau maakt het mogelijk om zoetwater vast te houden in de bodem en het zoute kwelwater weg te drukken.'

Groningen

Tussen 2014 en 2017 heeft Acacia Water met dit systeem testen uitgevoerd op een perceel in het Groningse Hornhuizen. Inmiddels blijkt dat het een innovatieve, maar betaalbare methode is om verzilting tegen te gaan.

Burger: 'Op dit perceel hebben we vijf drainagebuizen verdiept aangelegd en voorzien van een peilput, waarvan we het uitstroomniveau kunnen verhogen. Om een referentiekader te hebben, hebben we op hetzelfde perceel vijf drains in de oude situatie gelaten, hier is het uitstroomniveau van de drainage dus gelijk gebleven. In beide situaties hebben we metingen gedaan tussen 2013 en 2017.'

Uit de metingen blijkt dat inzet van het Spaarwatersysteem een groot verschil maakt. Burger: 'De zoetwatervoorraad in de proefsituatie is flink toegenomen ten opzichte van de referentiesituatie. Hiervoor is een duidelijke verklaring. Het regenwater moet nu, om bij de drains te komen, eerst tot anderhalve meter diepte zakken. De zone tussen de oude en de nieuwe drain is hierdoor verzoet, waardoor er veel meer zoet water beschikbaar is voor de gewassen. Verder is de hoeveelheid zout die werd afgevoerd met de proefsituatie, lager dan in de referentiesituatie. De belasting van zout water naar het oppervlaktewater neemt met dit systeem dus ook af.'

Breed inzetbaar

Het Spaarwatersysteem lijkt breed inzetbaar. Burger: 'We zijn nu bezig met de opschaling naar landelijk niveau. Het Spaarwatersysteem lijkt onder uiteenlopende omstandigheden een geschikte oplossing voor percelen waar verzilting optreedt.'

Prettige bijkomstigheid van het systeem is dat agrariërs doorgaans geen grote aanpassingen hoeven te doen. 'Het verdiepen van een bestaand drainagesysteem is tegenwoordig vrij eenvoudig. Ook het aanpassen van de peilput is geen grote ingreep, waardoor de kosten overzichtelijk zijn. We verwachten dan ook dat deze technologie komend jaar een vlucht gaat nemen in heel Nederland.'