Aardwarmte moet veilig volwassen worden

Tien jaar na de eerste succesvolle boring van de Bleiswijkse tomatenkwekerij A & G van den Bosch en nog eens dertien boorputten elders in de glastuinbouw staat de Nederlandse geothermiesector op het punt volwassen te worden.

Ook partijen buiten de tuinbouw omarmen aardwarmte als duurzame bron. Zo werd in juni een Green Deal gesloten door het ministerie van Economische Zaken, TNO, staatsbedrijf EBN en andere grote partijen. Een van de doelen: boren naar ultradiepe aardwarmte stimuleren.

Risico's

Dit is hét moment om extra aandacht te vestigen op de veiligheids- en milieurisico's, vindt het SodM, aangezien de ambities in aantal projecten en omvang snel groter worden.

In de publicatie 'Staat van de Sector Geothermie' legt de toezichthouder de vinger op gevoelige plekken, noemt risico's en geeft aanbevelingen aan de geothermiesector en het ministerie van Economische Zaken.

Financiële draagkracht

Volgens het SodM ontbreekt het nog aan onderkenning van veiligheids- en milieurisico's en is de veiligheidscultuur niet goed ontwikkeld. Verder twijfelt ze aan de financiële draagkracht rond projecten en stelt ze dat de kosten voor een ongewone voorvallen vaak niet worden begroot. De ontmanteling van installaties na het einde van hun levenscyclus wordt vaak niet meegerekend.

'De businesscases van operators zijn vooral gericht op een goedkoop energiesysteem dat zich moet terugverdienen, met als risico dat de kosten zo laag mogelijk worden gehouden', schrijft het SodM.

Doordat de meeste 'geothermisten' slechts één keer een project uitvoeren, bouwen ze geen kennis en ervaring op, vindt de toezichthouder. De organisatiegraad van de sector is nog onvoldoende om hierin een alternatief te bieden, terwijl er veel bruikbare kennis uit de olie- en gaswinning beschikbaar is in ons land.

Jungle

'De Nederlandse ondergrond is momenteel een jungle', omschreef inspecteur-generaal Harry van der Meijden van het SodM. 'Er zijn veertien partijen die naar aardwarmte boren, maar geen van hen heeft een geldig winningsplan.'

Dat is wel een wettelijke eis. In de pioniersfase is kennelijk ruimhartig omgegaan met het verlenen van concessies, denkt het SodM.

Goedkeuring

Volgens de geothermiesector liggen die winningsplannen wel klaar, maar is het wachten op volledige goedkeuring vanwege het ontbreken van een eenduidig format.

Het SodM beveelt de sector aan meer van elkaars ervaringen en van projecten in het buitenland te leren. Ook raadt ze aan om standaarden voor veiligheid te ontwikkelen en de veiligheidslat hoger te leggen.
Aan het ministerie geeft ze de opdracht gebiedsgericht beleid te maken en geothermie alleen toe te staan waar dat geen aardbevingsrisico's meebrengt.

Stekelig

Mede vanwege de scherpe begeleidende woorden werd er vanuit geothermiesector en glastuinbouw wat stekelig gereageerd op het verhaal van het SodM.

Voor een sector die zich als moedige pionier in een duurzame techniek ziet, voelden de onvoldoendes in het rapport als een koude douche, zeker na de grote inzet van de afgelopen jaren om verder te komen.

Waardering

'We erkennen de kritiek van het SodM op sommige punten, maar we missen waardering voor wat allemaal bereikt is', verwoordde energiespecialist Rob van der Valk van LTO Glaskracht Nederland dat gevoel.

Deels was het rapport gebaseerd op verouderde of incomplete informatie, stellen woordvoerders van de geothermiesector. De problemen die het SodM opsomt, blijken mee te vallen, stelt Frank Schoof van het Platform Geothermie vast. 'Echte veiligheids- en milieuproblemen hebben zich nooit voorgedaan. Technische kinderziektes raakten alleen de betrokken ondernemers.'

Wet- en regelgeving

Brancheorganisatie DAGO (Dutch Association Geothermal Operators) wijst erop dat de huidige wet- en regelgeving nog steeds tekortschiet voor goed toezicht op aardwarmteprojecten. Van de kritiek op de financiële draagkracht vraagt ze zich af hoe die conclusies zijn getrokken. Er is bij nieuwere projecten een eigen vermogen van zeker 30 procent vereist, plus een aanzienlijke reserve.

Ondertussen staat de sector niet stil. Komend najaar introduceert DAGO een zorgsysteem voor 'Veiligheid, Gezondheid en Milieu', met als intentie die snel te verankeren in de praktijk.

Industriestandaarden

'We werken al langer aan industriestandaarden om de sector te versterken, samen met spelers uit olie, gas- en waterwinning', vertelt Martin van der Hout van DAGO.

Ook communicatie krijgt meer aandacht. DAGO en het Platform Geothermie starten na de zomer een voorlichtingsprogramma, vanuit het besef dat transparantie en dialoog belangrijk zijn voor het vertrouwen van de burger.

Kamervragen

De noodzaak hiervoor is door het SodM wel onderstreept, want het rapport bereikt ook de publieke opinie. Deze week vroeg de SP-fractie in de Tweede Kamer minister Henk Kamp van Economische Zaken al om de vergunning voor boringen in Limburg in te trekken. Ook drong de partij aan op meer toezicht en strengere regels.