Wijnbouw kan kurken laten knallen

De bloei van de Nederlandse wijngaarden begon rond 2004. In de jaren die erop volgden werd het woord 'leerproces' in kapitalen geschreven. Niet zonder succes: zowel de productie als de kwaliteit van de wijn gingen met sprongen omhoog.

Illustratief is de uitslag van de 'Wijnkeuring van de lage landen 2016' van het Wijn Instituut Nederland. Van de 156 ingeschreven Nederlandse en 32 Belgische wijnen (van respectievelijk 55 en 9 wijngaarden) is 92 procent bekroond met een medaille of keurzegel (75 punten of meer). In 2012 was dat nog maar 63 procent. In de drie jaar erna steeg dat percentage tot respectievelijk 70, 88 en nogmaals 88.

Prima weer

Een belangrijke oorzaak voor de kwaliteitsinjectie, naast de toegenomen teeltkennis en toegenomen kennis van het vinificatieproces ofwel wijnbereidingsproces, was het prima weer. 'Vanaf eind augustus tot en met oktober hebben we mooi weer gehad', vertelt Simon Crone van de Vereniging Nederlandse Wijnproducenten. 'Vaak 20 tot 25 graden Celsius, zonnig, weinig regen. Goede weersomstandigheden voor de druiven.'

'Als het veel regent, vormt zich meer water in de bes, waardoor het aanwezige suiker, het sap en de aromastoffen te veel verdund raken. Het probleem met suiker kun je wel oplossen, maar de belangrijke aromavorming niet.'

Uitval paar procent

Crone heeft met zijn eigen wijngaard Domein tussen Rug en Rijn met 3.500 wijnstokken in het Utrechtse Elst ook een goed jaar achter de rug. '2016 leverde een goede wijn op en een redelijke hoeveelheid, ondanks de droogte. We kenden een uitval van een paar procent, waar we bijvoorbeeld in 2015 bij de Regent-druif een uitval hadden tussen de 10 en 20 procent.'

De uitval was vooral onder de rode druiven, veroorzaakt door de Suzuki-fruitvlieg (Dropsophila suzukii). Deze exoot legt eitjes onder de schil van rijpend fruit en vermeerdert zich razendsnel. 'Van 15 tot 20 september was het ideaal Suzuki-weer: 's ochtends meer dan 10 graden Celsius en een relatieve vochtigheid van meer dan 80 procent. Daarvoor was het droger, daar houdt de vlieg niet van. Hij is evenwel lastig te bestrijden.'

De jonge Nederlandse wijnbouw heeft deze eeuw een intensief leertraject afgelegd. In de vinificatie door onder meer inschakeling van de expertise van vaak in Duitsland opgeleide Nederlandse wijnbouwdeskundigen. In de teelt proefondervindelijk.

Fingerspitzengefühl

'We zijn altijd bezig met de gezondheid van de planten, de bodembalans en het gezonder maken van de bodem, ook met het oog op duurzaamheid. Vroeger verdwenen veel organismen in de bodem, deels door het gebruik van kunstmest. Het kost vaak jaren om dat weer te herstellen.'

In dat herstelproces wordt inmiddels ook de wijnpulp - trester genaamd - vaak weer teruggebracht in de wijngaard. Belangrijk in het teeltproces is bijvoorbeeld het managen van zowel de hoeveelheid blad aan de plant (voor suikervorming/zonlicht) als het aantal trossen aan de plant. Te veel trossen betekent een afvlakking van de kwaliteit. Het blad beïnvloedt het doorlaten van zonlicht en daarmee de suikervorming.'

Daarnaast is de teelt afhankelijk van het fingerspitzengefühl van de wijnboer of wijnmaker. Crone: 'We kijken vlak voor de oogst naar de weersverwachting en proeven de druiven. Dan is het de vraag: oogsten of nog laten hangen? Dan zeg ik: oogsten, maar dan zegt mijn wijnmaker: laat nog maar een week hangen, dat is beter voor het aroma. Inderdaad fingerspitzengefühl.'

Neveninkomsten

Hoewel 2016 een uitstekend jaar was voor de Nederlandse wijnbouw, verwacht de VNWP-voorzitter geen grote groei van de sector. 'Het aantal wijngaarden en het areaal zal licht groeien, meer niet. Er komen wel nieuwe bij, maar er vallen er ook af.'

Daarbij speelt nog een rol dat het opzetten van een wijngaard met wijnkelder een grote investering vergt; voor planten, palen, grondbewerking, teeltdraden, een ontsteler, pers, vaten, koelingapparatuur en dergelijke. Terwijl het ook nog eens drie seizoenen duurt voordat een wijngaard zijn eerste geld opbrengt.

'Bovendien is het veel werk om tot een goede kwaliteit wijn te komen. Een goede wijnboer oefent eigenlijk drie beroepen uit: fruitteler, wijnmaker en marketeer, waarbij je je op alle drie fronten constant moet ontwikkelen. Vanaf april tot oktober, november ben je er volle weken druk mee.'

Lokale restaurants

Een hectare wijngaard bevat vaak 4.000 tot 5.000 planten, goed voor zo'n 5.000 flessen wijn. 'Die wijnen vinden hun weg naar de consument rechtstreeks vanaf de wijngaard of de site of gaan naar lokale restaurants of retail.'

De export van Nederlandse wijn is gelimiteerd. 'Bij een beperkt aantal hectares is het daarom nodig dat wijnboeren neveninkomsten hebben, bijvoorbeeld uit agrotoerisme, terrassen, rondleidingen, proeverijen en bed & breakfast. Daar ligt de toekomst voor de sector.'