Gezonde bodem cruciaal voor circulaire economie

Wageningen University & Research doet daarom gericht onderzoek naar verschillende aspecten van de bodem, zoals naar nutriënten en organische stof, slimmere teeltsystemen van een grotere diversiteit aan gewassen, uitgekiender begrazen door vee en mest als voedingsstof.

De hele biobased en circulaire economy begint goed beschouwd met de bodem. Zij levert immers de biomassa die de basis zal vormen voor een post-fossiele economie. Het is daarom zaak om die bodem in conditie te houden.

Voorraadkast

De bodem is een voorraadkast, waar we niet meer kunnen uithalen dan er in zit. We moeten de kast op gezette tijden aanvullen. Peter Kuikman herkent het beeld en gaat nog wat verder.

'De bodem is eigenlijk een eindige, fossiele standplaats, die nutriënten stof levert voor plantengroei. Maar als je niets doet, is het op een gegeven moment op', zegt de bodemspecialist van Wageningen Environmental Research.

Dat geldt ook voor fysische aspecten, zoals de sponswerking en het watervasthoudend vermogen. 'Je moet dus niet alleen inhoud van de voorraadkast peil houden, je moet ook de structuur ervan niet veronachtzamen. De kast poetsen en planken soppen.'

Organische stof

Naast nutriënten is vooral het gehalte aan organisch stof in de bodem van belang. Dat is doorslaggevend voor de vochthuishouding, zo weten boeren de laatste jaren steeds beter.

Organische stof toevoegen aan de bodem kan in onbewerkte vorm of gestabiliseerd als compost, met of zonder nutriënten als fosfaat en kalium. 'We kunnen het ook eerst deels vergisten met terugwinning van biogas. Het leuke is dat we er mede door onderzoek steeds beter in slagen een 'treintje' te maken, met meerdere bewerkingen achter elkaar', zegt Kuikman.

Eenmaal terug in de bodem ontfermen micro-organismen zich over het organisch stof. Ze eten organische stof vanwege hun energiehuishouding. 'Daarbij ademen ze voor een deel CO2 uit en leggen ze een ander deel vast in de bodem. We moeten dat proces niet te veel verstoren door te ploegen, maar de micro-organismen verleiden hun stofwisseling te vertragen.'

Nieuwe teelttechnieken

'Je moet ongeveer dezelfde hoeveelheid organische stof en nutriënten in de bodem terugbrengen als je ervan afhaalt of in een jaar afbreekt, vindt ook Martin van Ittersum, hoogleraar Plantaardige Productiesystemen bij Wageningen University & Research.

'Als je een goede opbrengst aan gewassen haalt, is dat ook goed voor de bodem. Een productief gewas heeft een veel mooiere stoppel en een sterker wortelstelsel dan een armetierig gewas', aldus Van Ittersum.

Eigenlijk is die circulaire economie niets meer dan een modern jasje voor het oude principe van het sluiten van kringlopen, bijvoorbeeld door plantaardige afval te gebruiken als veevoer voor koeien, varkens en kippen. En een betere koppeling tussen de akkerbouw en de productie van diervoer.

Cirkel rond

In de nabije toekomst ziet algemeen directeur Martin Scholten van de Animal Sciences Group van Wageningen University & Research in de mest van dieren het vierde product van de landbouw. 'De mest worden gescheiden in calciumfosfaat als kunstmestvervanger en in een koolstofrijke potaarde. Dierlijke mest wordt overal ter wereld met precisiebemesting de nieuwe kunstmest en bodemverbeteraar. En zo is de cirkel rond.'