Nederlands areaal koolzaad in vrije val

Jan en Adri Boonman in Nieuwolda zijn eigenaars van een gemengd bedrijf met 23.000 vleesvarkens, waarvan 11.000 in Nederland en de overige 12.000 in Duitsland. Verder hebben ze 370 hectare grond onder de ploeg voor aardappelen, suikerbieten, luzerne, wintertarwe, zomergerst, rode klaver en koolzaad.

De broers zweren bij de verbouw van koolzaad. Ze betreuren de teloorgang van het gewas in Nederland, alhoewel ze denken dat de teelt voor de provincie Groningen behouden blijft. Ze verbouwen het op zo'n 15 hectare. 'Vrij constant, al gaan we volgend jaar naar 25 hectare. We hebben er meer lichtere grond bij kunnen huren', verklaart Jan Boonman.

Vruchtwisseling

Hun belangrijkste argument om koolzaad te verbouwen is vruchtwisseling. 'Als we na koolzaad wintertarwe verbouwen, is de meeropbrengst daarvan zo'n 10 procent. En in geld levert het hetzelfde op als wintertarwe van de lichtere grond. We zeggen altijd: de prijs van koolzaad is het dubbele van wintertarwe, de opbrengst de helft.'

Dat gaat vrijwel altijd op, stelt Boonman, al is dit jaar een 'incidentele' uitzondering. 'Dit jaar is de opbrengst van het koolzaad meer dan het dubbele dan voor wintertarwe. Waar koolzaad nu 415 euro per ton doet, levert tarwe 175 euro per ton op. Dat koolzaad meer oplevert is het gevolg van de situatie in Canada, waar vroeg ingezaaide percelen koolzaad schade hebben opgelopen door vroege vorst.'

Betere grondstructuur

Koolzaad (Brassica napus) geldt als een voorvruchtgewas voor granen en verbetert - in wisselteelt toegepast - de grondstructuur. Het wortelstelsel dat na de oogst achterblijft in de bodem vormt humus, waarvan opvolgende oogsten profiteren. Daarnaast levert het per hectare 4.500 kilo koolzaadstro op voor stalbedekking en ongeveer eenzelfde hoeveelheid zaad (de opbrengst van zomerkoolzaad is beduidend lager, maar dat wordt ook veel minder verbouwd). Uit het zaad wordt ruim 1.600 liter olie geperst.

De olie is rijk aan omega 3- en 6-vetzuren en kan als pure plantaardige olie voor humane consumptie worden gebruikt. Ook kan het worden verwerkt in biobrandstoffen. De vezels die na persing overblijven, de koolzaadschilfers, zijn daarnaast geschikt als krachtvoer voor vee.

Doorbraak blijft uit

Mooie eigenschappen, kortom, maar een echte doorbraak blijft uit. 'De opbrengst zou veel hoger kunnen. In een goed jaar haal je misschien 5 ton koolzaadkorrels qua opbrengst, in Duitsland halen ze gemakkelijk 6.'

Dat de Nederlandse opbrengst achterblijft wijt Boonman aan de beperkte inzet van middelen, onder andere voor schimmelbestrijding. 'Dat is frustrerend: 15 kilometer verderop, in Duitsland, kunnen ze vier keer middelen inzetten. Wij maar één maal een middel dat ook niet eens echt goed helpt.'

De kneep zit hem bij de leveranciers, weet Jaap van 't Westeinde, onderzoeker bij Proefboerderij Ebelsheerd van de SPNA, dat zich richt op granen, koolzaad en suikerbieten. 'De Nederlandse markt is te klein. Het middel in ons land laten registreren voor toelating, wat het nodige geld kost, is voor hen niet zinvol.'