Meer schade door waterwinning dan gedacht

Op verzoek van LTO Nederland deed Van den Akker onderzoek naar de effecten van grondwaterwinning. Hij berekende voor zandgronden in vrijafwaterende gebieden de verlaging van de grondwaterstand die het gevolg is van de activiteiten van drinkwaterbedrijven.

Twee aspecten dragen bij aan de conclusie dat tot nu toe wordt uitgegaan van te lage schadebedragen. De directe verlaging van de grondwaterstand is groter dan waar de drinkwaterbedrijven van uitgaan, maar ook het gebied dat wordt beïnvloed door de grondwateronttrekking is aanmerkelijk groter. Waar een straal van 4 kilometer om de waterwinning nu de norm is, wijst de studie uit dat het om een straal van 7 kilometer gaat. Beide aspecten samen leiden tot een vier tot vijf keer grotere opbrengstschade.

Miljoenen euro's

Voor de tientallen waterwingebieden waarop de uitkomsten van toepassing zijn, gaat het om substantiële schadebedragen. 'Ik heb het zo voorzichtig mogelijk uitgerekend. Maar ook dan zijn de consequenties groot, zeker als je het met terugwerkende kracht gaat vergoeden', aldus Van den Akker. Hij stelt dat het ten minste gaat om tientallen miljoenen euro's waar de betreffende boeren en tuinders recht op hebben. 'Dat moet op een nette manier worden vergoed.'

Zijn berekening is toepasbaar op zandgronden waar permanent grondwater wordt gewonnen in vrijafwaterende gebieden. Het gaat om meer dan een miljoen hectare, met name in Zuid- en Oost-Nederland, goed voor twee derde van het landbouwareaal in Nederland.

Achtergrondverlaging

De rekenmethode van de landelijke AdviesCommissie Schade Grondwater (ACSG) gaat er bij vaststelling van de verlaging van het grondwaterpeil van uit dat ook al verlagingen door andere maatregelen hebben plaatsgevonden. Dat gaat onder meer om ruilverkavelingen, cultuurtechnische ingrepen, klimaatverandering en beregening. Die achtergrondverlaging wordt door ACSG eerst in mindering gebracht op de verlaging als gevolg van de grondwaterwinning zelf.

Volgens Van den Akker is deze werkwijze niet correct en benadeelt ze boeren. Hij stelt dat de verdampingsreductie als gevolg van grondwaterwinning vier tot vijf keer hoger is dan de 2 procent waar de waterleidingbedrijven van uitgaan.

Kritiek

De oud-hoogleraar kritiseert de houding van de waterbedrijven die niet openstaan voor nieuwe argumenten. Hun gezamenlijke onderzoeksinstituut KWR houdt volgens hem steeds de boot af. 'Het gevolg is dat ze de individuele boer met het probleem opzadelen.'

Van den Akker wijst op wat er in Groningen gebeurde rond de aardbevingsschade. 'Daar werd tot acht jaar geleden het causaal verband met de gaswinning keihard ontkend. Dit is een vergelijkbaar fenomeen.'

Geld geen probleem

Het geld kan het probleem niet zijn, meent hij. 'Waterleidingbedrijven ontvangen ongeveer 1,50 euro per kuub geleverd water. Een goede schadevergoeding aan boeren kost 5 tot 10 cent per kuub en dat kan ook nog eens worden doorberekend aan de klanten. Waar hebben we dan met elkaar over.'

• Lees meer hierover deze zaterdag in Nieuwe Oogst