Mechanisatie is lastig bij mengteelt

Afwisselend twee rijen mais en zes rijen tarwe. Andere mogelijkheden zijn bonen en mais, aardappelen en mais of tarwe en sojabonen. Het is een teelttechniek die eeuwenlang is toegepast door boeren in China. Nu nog steeds, al neemt het door steeds duurdere arbeid wel af.

Mengteelt is mogelijk een oplossing voor de nadelige effecten van de westerse landbouw. De schaalvergroting zorgt voor monoculturen met weinig plaats voor biodiversiteit. Bij de inzet van machines, kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen lopen we tegen de grenzen aan van wat bodem en milieu kunnen verdragen.

Uitgekiende combinatie

Een mengteelt met een uitgekiende combinatie van gewassen kan onder gunstige omstandigheden, en met minder gebruik van kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen, hogere opbrengsten opleveren dan dezelfde gewassen in monocultuur. 'Bij monocultuur heb je gemiddeld zo'n 20 procent meer grond nodig om hetzelfde te produceren', zegt Tjeerd Jan Stomph van Wageningen University and Research.

De meeropbrengst is toe te schrijven aan verschillende effecten. In een monocultuur verspreiden zieken en plagen zich sneller en zorgen zware machines voor bodemverdichting. Bij mengteelt kunnen de twee gewassen elkaar in tijd deels overlappen, waardoor telers meer licht, water en nutriënten kunnen benutten. Daarnaast zorgt mengteelt voor meer organische stof in de bodem.

Weinig kennis

Stomph: 'We hebben nog weinig kennis van mengteelt. Moet je bij tarwe of mais eerder zaaien om het gewas een voorsprong te geven? Moet je telkens kiezen voor twee rijen mais en zes rijen tarwe of een andere verdeling? Modelsystemen moeten we nog in de praktijk testen, want bij verkeerde keuzes kun je meer ziekten en plagen krijgen.'

Volgens Stomph is er nog een wereld te winnen als we mengteelt beter leveren begrijpen. Onderzocht is welke rassen het meest geschikt zijn voor mengteelten. Daarnaast vraagt de teeltwijze om nieuwe vormen van mechanisatie bij zaaien, verzorgen en oogsten. Bijvoorbeeld vele kleine robots of een rails met een brug waarmee alle bewerkingen zijn uit te voeren.

Greenpeace

Mengteelten hebben maatschappelijke voordelen voor bijvoorbeeld landschap en biodiversiteit. Op de studiedag van de Nederlandse Vereniging Techniek in de Landbouw (NVTL), vorige week in Wageningen, benadrukte Herman van Bekkem, campagneleider gentech en duurzame landbouw bij Greenpeace, het belang om hier als sector wat aan te doen.

Van Bekkem wees erop dat een monocultuur het gewas kwetsbaar maakt. 'Chemische input is nodig om het in evenwicht te houden.' Hij vraagt zich af op dat op lange termijn wel een duurzame voedselzekerheid geeft. 'Door intensivering van de landbouw zijn er minder drachtplanten voor bijen en zitten we in een bestuivingscrisis. Zo'n 75 procent van de voedselgewassen is afhankelijk van bestuiving.'

Aandacht voor natuur

Greenpeace pleit voor slim boeren met aandacht voor de natuur. 'We moeten naar mengteelten, naar meer gewassen door en naast elkaar. De techniek kan ons daarbij helpen. Denkt aan de veredeling van meer robuuste gewassen. Met gentechvrije veredelingstechnieken zijn resistenties in te bouwen.'

De biologische landbouw houdt meer rekening met de natuur. Maar volgens Van Bekkem doet Nederland het niet goed. 'Qua productie van biologische producten zitten we in de EU ver onder het gemiddelde. Qua consumptie zitten we ongeveer op het gemiddelde.'

Achterlopen

De Nederlandse land- en tuinbouw loopt volgens de campagneleider van Greenpeace achter omdat de zaad-, gewasbeschermingsmiddelen- en voedselindustrie bestaan bij de gratie van uniform voedsel.

'Grote spelers houden het systeem in stand. Zij jagen monoculture teeltsystemen aan en dat zorgt voor verschraling van de diversiteit. Ze hebben een machtspositie in de keten en die neemt alleen maar toe, want we zien steeds meer marktconcentratie bij zaad, kunstmest en gewasbescherming.'